“Ο γιος μου αρνείται να φέρει εις πέρας τις υποχρεώσεις του, ασχολείται κυρίως με τον Η/Υ και δεν αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεών του”

Ερώτημα αναγνώστριας

Έχω κάποια προβλήματα με τον γιο μου που είναι 13 χρονών. Αρνείται πεισματικά να φέρει εις πέρας τις υποχρεώσεις του π.χ. τα μαθήματά του. Ασχολείται κυρίως με τον Η/Υ που όπως μου έχει πει θέλει να ακολουθήσει σχετικό επάγγελμα. Το πρόβλημα είναι ότι ποτέ μα ποτέ δεν τηρεί τα χρονικά όρια που έχουμε θέσει με αποτέλεσμα να μην μπορώ να τον εμπιστευτώ και να ερχόμαστε σε συνεχείς προστριβές. Κάτι άλλο που με προβληματίζει είναι ότι ποτέ δεν αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεων του και ρίχνει το φταίξιμο στους άλλους. Επίσης μου λέει ψέματα τόσο απροκάλυπτα π.χ. τον τσακώνω να παίζει και να μου λέει ότι δεν  έπαιζε ή ότι φταίω που μπήκα στο δωμάτιό του με σκοπό να τσακωθούμε. Οι καθηγητές του μου λένε ότι είναι ευφυέστατος αλλά αδιαφορεί. Εγώ θέλω να χτίσω μια σχέση εμπιστοσύνης μαζί του αλλά δεν ξέρω πώς αφού όπως προανέφερα μου λέει ψέματα, αναγκάζομαι να του κρύβω τα ηλεκτρονικά του γιατί δεν οριοθετείται, αναλώνει τον χρόνο του στον Η/Υ, παραμελλεί τα μαθήματά του και τον εαυτό του. Γενικά με έχει τοποθετήσει απέναντί του κι όταν προσπαθώ να τον συμβουλεύσω μου λέει ότι γκρινιάζω και δεν με ακούει καν. Παρακαλώ δώστε μου κάποιες κατευθύνσεις.

Απαντά η Ψυχολόγος Μαρία Σκαρλάτου

Αγαπητή αναγνώστρια,

Στο ερώτημά σας αναφέρετε τον προβληματισμό σας σχετικά με τον έφηβο γιο σας που αρνείται να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του, δεν αναλαμβάνει ευθύνη για τις πράξεις του και δεν δέχεται τα όποια όρια επιχειρείτε να θέσετε. Είναι φυσιολογική μέχρι ένα βαθμό η αντίδραση των εφήβων στην οριοθέτηση και η τάση τους για παραβίαση των κανόνων και η επιμονή στο να γίνεται το δικό τους. Η υπερβολή είναι που δημιουργεί προβλήματα και εντάσεις στη σχέση γονιού και εφήβου.

Να διευκρινίσω αρχικά ότι σίγουρα δεν μπορώ να σας καλύψω με μια γρήγορη απάντηση χωρίς να έχω διερευνήσει τα δυναμικά των σχέσεων μέσα στην οικογένεια. Δεν γνωρίζω βασικές πληροφορίες για τη δομή της οικογένειάς σας και για τις επιμέρους σχέσεις των μελών.

Οπότε θα επιχειρήσω να σας βοηθήσω μέσα από κάποιες ερωτήσεις.

Πότε ξεκινάει αυτή η συμπεριφορά; Τώρα με την έναρξη της εφηβείας; Αποτελούν χαρακτηριστική στάση για το παιδί σας που προϋπήρχε σε μικρότερες ηλικίες; Αν ναι, πώς αντιμετωπίστηκε τότε; Υπήρχε σταθερή συμπεριφορά των γονιών και ξεκάθαρη οριοθέτηση σε μικρότερες ηλικίες; Κάποιες φορές με την έναρξη της εφηβείας ξεκινά η αντιδραστική συμπεριφορά των εφήβων  κάποιες άλλες είναι απλά μια προϋπάρχουσα κατάσταση που απλά συνεχίζεται αλλά γίνεται πιο πιεστική καθώς ο έφηβος μεγαλώνει χρόνο με τον χρόνο.

Από ό,τι μπορώ να συμπεράνω, η παραβίαση των ορίων στη χρήση του υπολογιστή δεν είναι το μόνο όριο που παραβιάζει. Σκεφτείτε αρχικά τον τρόπο που οριοθετείτε εσείς, είστε σταθερή σε γενικές γραμμές; Αν η οριοθέτηση του γονιού δεν έχει συνέπεια, ο έφηβος δεν τηρεί τα όρια.

Η αμοιβαία εμπιστοσύνη είναι κάτι που χτίζεται από μικρότερες ηλικίες με υπομονή και είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να μπουν όρια. Δεν εννοώ μόνο την εμπιστοσύνη με την έννοια που το αναφέρετε εσείς (δεν τον εμπιστεύομαι), αλλά ο έφηβος σας έχει εμπιστοσύνη; Πιστεύει ότι έχετε σταθερή στάση απέναντί του, ότι θα μείνετε κι εσείς πιστή στις γραμμές που θέσατε αρχικά;

Η υπευθυνότητα και η ανάληψη ευθύνης επίσης μαθαίνεται. Μήπως δεν βοηθήθηκε από νωρίτερα να αναλαμβάνει ευθύνη των πράξεών του λόγω υπερπροστασίας από τη μεριά σας, ή λόγω ασαφούς ή ελλιπούς οριοθέτησης;

Μήπως ο τρόπος σας είναι πιεστικός και απαιτητικός χωρίς να αφήνει περιθώρια για διάλογο ανάμεσά σας; Όταν σας μιλάει, ή όταν σας μιλούσε στο παρελθόν τον ακούγατε προσπαθώντας να καταλάβετε πώς νιώθει; Βιαζόσασταν να κάνετε κάτι πριν σας το ζητήσει; Τον βοηθήσατε να ανοίγεται; Σας ανοιγόταν πριν και ξαφνικά άλλαξε αυτό;

Το να λέει ψέματα το κάνει μόνο μαζί σας για να αποφύγει τη σύγκρουση; Το κάνει με τους άλλους ενήλικες π.χ δασκάλους; Με τον άλλο γονιό τη σχέση έχει; Έχει ακριβώς την ίδια συμπεριφορά ή αυτό διαφοροποιείται;

Πολλές φορές οι γονείς προσπαθώντας να αλλάξουν μια αρνητική συμπεριφορά, εξαιτίας κάποιων χειρισμών που δεν γίνονται αντιληπτοί από τους ίδιους, ωθούν τον έφηβο στα άκρα. Τότε υπάρχει επιδείνωση της ενοχλητικής συμπεριφοράς και αίσθηση αδιεξόδου. Αισθάνεστε συχνά ότι βρίσκεστε σε αδιέξοδο;

Νιώθετε απογοήτευση; Κρίνετε και κατακρίνετε τον εαυτό σας που δεν έχει αποτέλεσμα η όποια προσπάθεια καταβάλλετε; Θυμώνετε με τον γιο σας; Του δείχνετε ότι είστε απογοητευμένη μαζί του; Ότι δεν ελπίζετε στην αλλαγή του; Τα συναισθήματα του γονιού γίνονται αντιληπτά από τον έφηβο ακόμη κι αν ο γονιός δεν τα εκφράζει με λόγια και αντιδρά σε αυτά με άρνηση ή επίθεση.

Τέλος, θα σας πρότεινα να απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό ο οποίος θα έχει μια ολοκληρωμένη και ακριβή εικόνα της κατάστασης και θα μπορέσει να σας βοηθήσει να διαχειριστείτε τη συμπεριφορά του, ώστε η συνύπαρξη και η συνεργασία με τον έφηβο να μπει σε νέες βάσεις και να γίνει μια καινούργια καλή αρχή. Όταν υπάρχει δυσκολία στην επικοινωνία και στη συνεργασία με τον έφηβο και η ένταση και οι προστριβές αυξάνονται ή αποτελούν καθημερινό πρόβλημα, είναι καλύτερα να αναζητήσετε επαγγελματική βοήθεια. Άλλωστε βρίσκεται στην αρχή της εφηβείας και μπορείτε να θέσετε τη σχέση σας μαζί του σε άλλη βάση πριν τα πράγματα φτάσουν να γίνουν πολύ δύσκολα. Όσο περνάει ο καιρός, τόσο δυσκολότερη γίνεται η συνεργασία με τον έφηβο, καθώς παγιώνονται συμπεριφορές και αυξάνεται η δυσλειτουργικότητα στις σχέσεις. Όσο νωρίτερα αναζητήσετε βοήθεια, τόσο θα κερδίσετε πολύτιμο χρόνο ώστε να διαχειριστείτε την πορεία της εφηβείας του γιού σας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.