“Ο γιος μου, από ευγενικό και ντροπαλό παιδί, εξαιτίας της νέας παρέας του, άλλαξε συμπεριφορά και… λεξιλόγιο”

Ερώτημα αναγνώστριας

Ο γιος μου φέτος τελείωσε το δημοτικό. Είναι ένα ευγενικό και λίγο ντροπαλό παιδί, ειδικά απέναντι σε μεγαλύτερους. Πριν λίγες μέρες γνώρισε κάποια παιδιά και μάλλον επηρεασμένος από τη δική τους συμπεριφορά και το λεξιλόγιό τους ανακάλυψα πως σε συνομιλίες τους στο κινητό του (γραπτά μηνύματα) οι λέξεις που χρησιμοποιεί είναι πολύ “έξω” από τον ίδιο…. Καταλαβαίνω πως μάλλον θέλει να τους πλησιάσει και να μην διαφέρει από αυτούς και πως δεν πρέπει να προσπαθήσω να τους μειώσω γιατί μπορεί να φέρω τα αντίθετα αποτελέσματα. Τι θα ήταν σωστό να του πω;

Επίσης, εγώ και ο μπαμπάς του έχουμε συμφωνήσει μαζί του πως μέχρι τα 15 του θα γνωρίζουμε τους κωδικούς του τηλεφώνου του (το οποίο πήρε λίγες εβδομάδες πριν) και μπορούμε να το ελέγχουμε αν θελήσουμε, θεωρείτε πως δεν θα έπρεπε; 

---

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Αυτή η συμπεριφορά του γιου σας είναι απόλυτα αναμενόμενη για την ηλικία του. Στην πρώτη φάση της εφηβείας η εικόνα γίνεται ιδιαίτερα σημαντική. Σε συνδυασμό με την εικόνα, είναι σημαντική βέβαια και η ένταξη στην ομάδα των συνομηλίκων. Η εικόνα αποτελεί το εισιτήριο εισόδου και αποδοχής σε ομάδες που μοιράζονται παρόμοια χαρακτηριστικά. Συγκεκριμένες ομάδες εφήβων  προβάλλουν τη συγκεκριμένη εικόνα τους προς τον έξω κόσμο επιδεικνύοντας τη διαφοροποίησή τους τόσο από τον κόσμο των ενηλίκων, όσο και από άλλες ομάδες εφήβων. Ταυτόχρονα στα πρώτα χρόνια της εφηβείας τα νεαρά άτομα κάνουν «πρόβες» διάφορα χαρακτηριστικά ώστε να επιλέξουν στην πορεία τι τους ταιριάζει και να διαμορφώσουν ταυτότητα. Συχνά οι «πρόβες» αυτές των εφήβων μπορεί να φαίνονται αδέξιες ή ακόμα και αστείες στα μάτια των ενηλίκων, δεν πρέπει όμως σε καμία περίπτωση να ξεχνάμε ότι αποτελούν σημαντικό κομμάτι της πορείας προς την ωρίμανση. Και όπως όλοι γνωρίζουμε, η ωρίμανση δεν προκύπτει ξαφνικά και απότομα, αλλά είναι μια αναπτυξιακή διεργασία που εκτυλίσσεται με διαφορετικούς όρους και τρόπους σε όλη τη διάρκεια της ζωής, με ιδιαίτερη έμφαση στα ψυχοκοινωνικά ορόσημα της εφηβείας. Επίσης, συχνά οι νεαροί έφηβοι μπορεί να μπαίνουν με τόση αφοσίωση  σε έναν ρόλο που να δυσκολεύονται να διαχωρίσουν την εικόνα από την ταυτότητα, με αποτέλεσμα να ταυτίζουν απόλυτα αυτό που δείχνουν προς τον έξω κόσμο με το αίσθημα του ποιοι είναι.

Ακόμα, οι έφηβοι μπορεί να υιοθετούν στοιχεία που τους ταυτίζουν με ομάδες μεγαλύτερων παιδιών ή ομάδες με «εναλλακτικά» χαρακτηριστικά ως προς την εμφάνιση και τις προτιμήσεις προκειμένου να αισθανθούν «cool» και πιο «προχωρημένοι» σε σχέση με άλλες ομάδες εφήβων. Φαίνεται πως η υιοθέτηση του τρόπου έκφρασης των άλλων παιδιών αποτελεί για τον γιο σας τη δική του πρόβα στον ρόλο του «cool» και πιο προχωρημένου σε σχέση με άλλα παιδιά της ηλικίας του. Θα σας προτείνω εδώ όπως συχνά κάνω -όταν οι γονείς μου εκφράζουν τον προβληματισμό τους για τις συμπεριφορές και τις εκδηλώσεις των εφήβων- ένα νοερό ταξίδι στην δική σας εφηβεία. Θυμάστε την εικόνα σας στην ηλικία του γιου σας; Θυμάστε σε τι είδους ομάδα επιθυμούσατε να ενταχθείτε; Θυμάστε τι συμπεριφορές υιοθετούσατε στην ομιλία, στην εμφάνιση, στο στυλ προκειμένου να γίνετε αποδεκτοί από κάποια ομάδα; Θυμάστε τι ρόλο είχαν παίξει οι γονείς σας σε αυτές σας τις αναζητήσεις; Θεωρείτε με τη σημερινή σας οπτική ότι κάποιες από τις τότε επιλογές σας ήταν λάθος; Πιστεύετε σήμερα ότι τα λάθη σας αυτά ήταν σημαντικά στην πορεία σας να διαμορφώσετε την ταυτότητα και τις επιλογές σας;

Όπως πολύ σωστά λέτε, δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να μειώσετε την επιλογή της παρέας του γιατί έτσι μειώνετε και το ίδιο το παιδί σας. Μπορείτε να του επισημάνετε τις αλλαγές που παρατηρείτε στο λεξιλόγιο και τις εκφράσεις του χωρίς να τον προσβάλλετε. Συζητήστε μαζί του χωρίς να τον κατηγορήσετε και χωρίς να τον κάνετε να αισθανθεί ένοχος. Αν τον ενοχοποιήσετε γι’ αυτό που κάνει, το πιθανότερο είναι είτε να αντιδράσει με θυμό, είτε να κλειστεί στον εαυτό του και να μην παραδεχθεί αυτά που του επισημαίνετε προκειμένου να αμυνθεί και να διασφαλίσει το δικαίωμα στην ιδιαίτερη, προσωπική του  έκφραση. Αν απομακρυνθεί με τη στάση του, τότε δεν θα σας αφήσει το περιθώριο να τον καθοδηγήσετε στις αναζητήσεις του. Ο γιος σας βρίσκεται σε ηλικία που χρειάζεται διακριτική καθοδήγηση. Η καθοδήγησή σας θα πρέπει να εστιάζει στο να αποκτήσει ο γιος σας επίγνωση των αλλαγών που του συμβαίνουν. Μέσα από την επίγνωση – και όχι μέσα από απαγορεύσεις – θα μπορέσει να διαμορφώσει τις επιλογές του σε ζητήματα κοινωνικής έκφρασης και ένταξης.

Ακούστε τι έχει να σας πει ο γιος σας. Γιατί υιοθετεί το λεξιλόγιο των άλλων παιδιών; Προσπαθήστε να κατανοήσετε τον κόσμο του και να συμμεριστείτε οτιδήποτε του είναι σημαντικό σε αυτή την περίοδο της ζωής του. Οδηγήστε τον να ανακαλύψει πώς αισθάνεται ο ίδιος για τον εαυτό του μέσα από την ένταξή του στη συγκεκριμένη παρέα και μέσα από την ταύτισή του με τους δικούς τους τρόπους έκφρασης. Αν πιστεύετε ότι η παρέα αυτή ωθεί το παιδί σας στην υιοθέτηση αξιών που διαφέρουν από το αξιακό σύστημα της οικογένειάς σας, βοηθήστε το παιδί σας μέσω της στάσης σας να αντιληφθεί και να αξιολογήσει αυτή την απόκλιση. Αυτού του είδους τα εφόδια χρειάζεται ο γιος σας προκειμένου τώρα και στο μέλλον να μάθει να επιλέγει τις παρέες του  με γνώμονα τον σεβασμό στον εαυτό του και να μην προσαρμόζει την ιδιαιτερότητά του στην προσωπική έκφραση προκειμένου να γίνεται αποδεκτός.

Όσο για το δεύτερο ζήτημα που θίγετε, είμαι απόλυτα σύμφωνη μαζί σας ότι πρέπει να έχετε την πρόσβαση στους κωδικούς του τηλεφώνου του. Ό,τι ισχύει για την ανάγκη προστασίας, οριοθέτησης και καθοδήγησης των εφήβων στον πραγματικό κόσμο, ισχύει και για τον κόσμο της επικοινωνίας και της περιήγησής τους στον ψηφιακό κόσμο.