Ο διαδικτυακός εκφοβισμός στην εφηβεία

Γράφει στο efiveia.gr η Φιλόλογος – Life Coach Κλεονίκη Πανταζή

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται το φαινόμενο του εκφοβισμού και της επιθετικότητας στο σχολικό περιβάλλον αλλά και έξω από αυτό, και αποτελεί ένα από τα βασικότερα προβλήματα της εποχής μας. Παράλληλα, η χρήση των κινητών έχει αυξηθεί στον απόλυτο βαθμό με αποτέλεσμα  η χρήση του διαδικτύου να έχει επιφέρει τεράστιες αλλαγές στον τρόπο που ζούμε, που συμπεριφερόμαστε, που ψυχαγωγούμαστε και που σκεφτόμαστε. Δεν υπάρχει περιορισμός σε τίποτα. Ούτε ηθικός, χρονικός, ούτε γεωγραφικός…

Ο σημερινός έφηβος ζει στο απόγειο της τεχνολογικής ανάπτυξης  και η χρήση του κινητού ή του διαδικτύου αποτελεί βασικό στοιχείο της καθημερινότητάς του. Πόσο μάλλον στην περίοδο πανδημίας, που το διαδίκτυο χρησιμοποιείται  πλέον για κοινωνικούς, εκπαιδευτικούς και ψυχαγωγικούς σκοπούς. Έτσι όλο και περισσότεροι γονείς επιτρέπουν στα παιδιά τους να χρησιμοποιούν το κινητό τους τηλέφωνο από  πολύ μικρή ηλικία.

Παρά τη χρησιμότητα του διαδικτύου στους εφήβους, οι κίνδυνοι που παραμονεύουν είναι πάρα πολλοί τους οποίους οι έφηβοι δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν. Η χρήση του διαδικτύου έχει αντίκτυπο στην προσωπική τους ζωή αφού τα προβλήματα που θα είχαν στο «φυσικό κόσμο» έχουν μεταφερθεί εδώ και πολύ καιρό στο διαδικτυακό.

Έτσι παρατηρούνται συμπεριφορές απειλητικές, παρενοχλητικές ή ταπεινωτικές προς τον εαυτό τους ή τους άλλους. Οι θύτες μπορεί να είναι συνομήλικοι ή μεγαλύτεροι- καμουφλαρισμένοι σε ψεύτικα προφίλ- και τα θύματα έφηβοι.

Το γεγονός ότι  το κινητό και το διαδίκτυο είναι ένα άμεσο μέσο που δίνει το πλεονέκτημα της ανωνυμίας  στους έφηβους χρήστες-και στους ενήλικες-, τους κάνει να το χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο χρόνο- για να μην πούμε όλο τους το χρόνο-, με αποτέλεσμα ο κίνδυνος να εκτεθεί ο έφηβος σε διαδικτυακό εκφοβισμό να γίνεται όλο και μεγαλύτερος.

Ο διαδικτυακός εκφοβισμός έχει μορφές:

1. Την κλοπή ηλεκτρονικής ταυτότητας, την δημοσίευση ψεύτικου ή ταπεινωτικού υλικού στο προφίλ του εφήβου από άλλο λογαριασμό. «Άνοιξα τον υπολογιστή μου και αντί να δω τη φωτογραφία που είχα αναρτήσει, είδα μια άλλη με μένα ντυμένη προκλητικά και μεθυσμένη!» λέει μια νεαρή 17 ετών
2. Την αποστολή μηνυμάτων προς τον έφηβο με απειλητικό ύφος, υβριστικό ή επιθετικό ύφος. «Κάθε μέρα λαμβάνω μηνύματα με φωτογραφίες με γεννητικά όργανα ή απειλές. Ντρέπομαι να το αναφέρω στον οποιοδήποτε!»  μου εκμυστηρεύεται ένας μαθητής της α’ λυκείου
3. Διαδικτυακή παρακολούθηση (Cyberstalking), επαναλαμβανόμενη αποστολή μηνυμάτων δημιουργώντας την αίσθηση στον έφηβο ότι κινδυνεύει. «Καθώς κάθομαι στο γραφείο μου, βλέπω την κάμερα να είναι ανοικτή, χωρίς να την έχω ενεργοποιήσει εγώ! Σε λίγα δευτερόλεπτα λαμβάνω απειλητικά μηνύματα» λέει ένας έφηβος 14 ετών
4. Δυσφήμιση (Denigration), η αποστολή ψεύτικων πληροφοριών με σκοπό την απόρριψη του εφήβου από τους φίλους του και την κοινωνική απομόνωσή του.
5. Αποκλεισμός (Exclusion), ο αποκλεισμός του εφήβου από μια διαδικτυακή ομάδα ή από ένα διαδικτυακό παιχνίδι. «Μετά το φροντιστήριο, η παρέα μου συνεννοήθηκε να παίξει ένα διαδικτυακό παιχνίδι, μόνο που δεν υπάρχει θέση σε μένα! Πόσο άσχημα νιώθω! Μόνο μόνος μου παίζω!» λέει ένας μαθητής της Β’ γυμνασίου
6. Απειλητικές κλήσεις στο κινητό από άγνωστο νούμερο κατ’ επανάληψη

Ποιο είναι το προφίλ των εφήβων-δραστών;

• Συνήθως είναι ανασφαλείς, έχουν έντονο το αίσθημα της κατωτερότητας και είναι κακοί μαθητές, χωρίς δεξιότητες
• Έχουν μειωμένη αυτοεκτίμηση
• Δε δέχονται κριτική
• Θυμώνουν εύκολα, έχουν επιθετική συμπεριφορά
• Δεν μπορούν να κατανοήσουν τους άλλους (μειωμένη ενσυναίσθηση)

Συνήθως τα παιδιά αυτά προέρχονται από οικογένειες που οι γονείς είναι αποστασιοποιημένοι, αδιάφοροι, που επιδοκιμάζουν τη βία ως μέσο κυριαρχίας. Οι γονείς αυτοί συνήθως είναι αυταρχικοί και τιμωρητικοί χωρίς ίχνος τρυφερότητας, συμπαράστασης και αγάπης.

Ποιο είναι το προφίλ των εφήβων-θυμάτων;

• Είναι ανασφαλείς με χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Είναι συναισθηματικά ευαίσθητοι
• Έχουν λίγους φίλους
• Δε διεκδικούν το δίκιο τους και δεν ξέρουν να προστατέψουν τον εαυτό τους
• Βιώνουν το αίσθημα της μοναξιάς

Πώς μπορούμε εμείς οι γονείς να προστατέψουμε τα παιδιά μας από  το διαδικτυακό εκφοβισμό;

Αρχικά, να τονίσουμε πως όλα μαθαίνονται και τίποτα δε γίνεται από μόνο του. Γι’ αυτό λοιπόν κι εμείς οι γονείς είναι ανάγκη να ενημερωνόμαστε με δική μας πρωτοβουλία και να μαθαίνουμε τα παιδιά μας να προστατεύουν τον εαυτό τους. Χρειάζεται συστηματική δουλειά για ένα θετικό αποτέλεσμα! Επιπλέον, χρειάζεται να συμβάλλουμε στην δημιουργία αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης στο παιδί μας με σωστή διαπαιδαγώγηση που θα στηρίζεται στην ενθάρρυνση και στην υπευθυνότητα.

Οφείλουμε να θέτουμε όρια στον τρόπο που χρησιμοποιούν το κινητό και το διαδίκτυο και στον χρόνο. Είναι ανάγκη να τους μάθουμε ότι τα στοιχεία που βρίσκουν στο ίντερνετ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΞΙΟΠΙΣΤΑ και πρέπει να τα ελέγχουν ή να συζητάνε μαζί μας για ό,τι περίεργο βλέπουν ή απειλητικό…

Είναι ανάγκη να γνωρίσουμε τους διαδικτυακούς φίλους του παιδιού τους και τους φίλους του στο σχολείο ή στο φροντιστήριο. Καλέστε τους φίλους του σπίτι σας, επιδιώξτε να συζητήσετε και να επικοινωνήσετε μαζί τους!

Πρέπει να τονίζουμε στα έφηβα παιδιά μας να είναι φειδωλά στην ανάρτηση προσωπικών δεδομένων και φωτογραφίες. Πάντα να έχουν στο μυαλό τους ότι ποτέ δεν αναρτούμε διεύθυνση κατοικίας, σχολείο, φροντιστήριο.

Είναι υποχρέωσή μας να παρατηρούμε τη συμπεριφορά του παιδιού μας. Να παρατηρούμε αν ο έφηβός μας απομακρύνεται από τους φίλους , από εμάς, τ’ αδέρφια του, είναι ανήσυχος ή θυμωμένος.

Υπενθυμίζουμε με τον τρόπο μας ότι είμαστε κοντά τους και θα τους υποστηρίξουμε με κάθε τρόπο. Είναι ανάγκη να τους τονίσουμε, σε περίπτωση εκφοβισμού ότι δεν είναι αυτοί υπεύθυνοι και δε χρειάζεται να αισθάνονται ενοχές. Απενοχοποιήστε τους και δραστηριοποιήστε τους να αναλαμβάνουν την ευθύνη της προστασίας τους! Και το σημαντικότερο, να μάθουν να ζητάνε βοήθεια!

Είμαστε υποχρεωμένοι να διδάξουμε στα παιδιά μας ότι η εκτεταμένη χρήση του διαδικτύου και η ανωνυμία μπορεί να οριοθετηθεί από τις αρχές που εμείς θα έχουμε διδάξει στα παιδιά μας! Μπορούμε με το παράδειγμά μας να τους διδάξουμε το σεβασμό, την ευγένεια και το ήθος, όπως και στο «φυσικό κόσμο» που ζούμε.

Αν όμως δούμε πως δεν μπορούμε να ελέγξουμε την κατάσταση απευθυνόμαστε σε ειδικευμένο coach,  ψυχολόγο ή στην ανοικτή γραμμή καταγγελιών (www. Safeline.gr) ή  στο τμήμα Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος (www.cybercromeunit.gr)

Το σημαντικότερο όμως είναι να δημιουργήσουμε τα κατάλληλα ερεθίσματα ώστε τα παιδιά και οι έφηβοι να βγουν στο «φυσικό κόσμο», να συναναστραφούν τους συνομηλίκους τους σε φυσική επαφή, να αντιμετωπίζουν καταστάσεις σε πραγματικό χρόνο και τόπο και να έρχονται σε επαφή με μάς και να επικοινωνούν μαζί μας.

Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο αν εμείς οι γονείς μάθουμε τα παιδιά μας να βγαίνουν έξω στη φύση μαζί μας, να θέλουν να περνούν χρόνο μαζί μας, να έχουν κοινά ενδιαφέροντα και χόμπι με την οικογένεια, να επικοινωνούν και να εκφράζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους μακριά από την εξάρτηση του κινητού και του διαδικτύου.

Γιατί μέσω των πραγματικών εμπειριών και των πραγματικών αναμνήσεων ο άνθρωπος μπορεί να διακρίνει το πραγματικό από το φανταστικό, το αληθινό και ωφέλιμο από το ψεύτικο και το βλαβερό και επικίνδυνο. Μόνο μέσα από τις εμπειρίες και τις αναμνήσεις δημιουργούνται οι συναισθηματικοί δεσμοί και ανθίζει η αγάπη.

Είναι αλήθεια πως πολλοί έχουν παρομοιάσει το διαδίκτυο με μαύρο ωκεανό, αχανή και άγνωστο. Θα αφήσουμε τα παιδιά μας να κολυμπήσουν απροστάτευτα σ’ αυτό;