Νομίζω πως το παιδί μου δεν τρώει «αρκετά». Ποιους παράγοντες είναι καλό να αξιολογήσω;

Γράφει στο efiveia.gr η Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Κωνσταντίνα Κατσανά

Όπως είχαμε συζητήσει αναλυτικότερα και σε προηγούμενο άρθρο, κανένας δεν μπορεί να γνωρίζει πραγματικά πόσο φαγητό χρειάζεται ένας άλλος άνθρωπος πέρα από τον ίδιο του τον εαυτό. Έτσι, ενώ μπορεί ορισμένες φορές οι γονείς να εκφράζουν την ανησυχία τους για τη διατροφική συμπεριφορά του έφηβου παιδιού τους, εκείνο ενδέχεται να έχει τη βέλτιστη δυνατή διατροφική πρόσληψη σύμφωνα με τις ανάγκες του οργανισμού του.  

Η ικανότητα ενός εφήβου να συνδέεται με τα εσωτερικά μηνύματα πείνας και κορεσμού από το σώμα του και να ρυθμίζει τις διατροφικές του επιλογές αντίστοιχα, αποτελεί ένα πολύ θετικό δείγμα υγιούς σχέσης με το φαγητό.  

Στο παρόν άρθρο θα αναφέρουμε 5 βασικούς παράγοντες που είναι καλό να ληφθούν υπόψη, ώστε να είστε σίγουροι πως η σύνδεση του έφηβου παιδιού σας με τις ανάγκες του σώματός του μεταφράζονται και σε μία καλή υγεία συνολικά (σωματική, ψυχική και πνευματική). 

• Ομαλή ανάπτυξη 

Εάν ο παιδίατρος ή ο παθολόγος που παρακολουθεί το έφηβο παιδί σας διαπιστώσει κάποια ανησυχητική τάση ως προς τους ρυθμούς ανάπτυξης, τότε θα ήταν καλό να απευθυνθείτε σε έναν επαγγελματία διατροφολόγο. Ο ρόλος του διατροφολόγου θα πρέπει να επικεντρωθεί στην κατάλληλη διατροφική υποστήριξη του παιδιού πάντοτε με σεβασμό προς τις ιδιαίτερες ανάγκες και προτιμήσεις του.  

Θυμηθείτε: Μας ενδιαφέρει να καλλιεργηθεί πάνω από όλα μία υγιής σχέση με το φαγητό και το σώμα του. Γι’ αυτό η προσπάθεια χρειάζεται να γίνει με ιδιαίτερη προσοχή και ενσυναίσθηση. 

• Διατροφική έλλειψη 

Σε περίπτωση διατροφικής έλλειψης (όπως σε σίδηρο, φολικό οξύ, βιταμίνη B12 κ.ά.) ο γιατρός θα σας κατευθύνει ως προς τον ενδεδειγμένο τρόπο αντιμετώπισης και θα αξιολογήσει εάν χρειάζεται συμπληρωματική χορήγηση κάποιου συστατικού.  

Παράλληλα, ένας διατροφολόγος μπορεί να σας ενημερώσει κατάλληλα, ώστε να γνωρίζετε ποια τρόφιμα αποτελούν πλούσια πηγή των συστατικών που σας ενδιαφέρουν. Επιπλέον, μπορεί να σας προτείνει ιδέες για να εντάξετε αυτά τα τρόφιμα στη διατροφή του παιδιού σας, με έναν τρόπο που θα του προσφέρει απόλαυση και θρέψη.  

• Καμπανάκια από το σώμα 

Πολλές φορές το σώμα μάς μιλάει, αλλά εμείς δεν είμαστε σε θέση να ερμηνεύσουμε σωστά τα μηνύματα που μας στέλνει. Πόσο μάλλον στην περίπτωση ενός εφήβου, ο οποίος μπορεί να μην είχε μπει ποτέ μέχρι τώρα στη διαδικασία να παρατηρεί πώς αισθάνεται στο σώμα του και να διερευνεί τα πιθανά αίτια. Γι’ αυτό, λοιπόν, ο ρόλος των γονέων μπορεί να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμος στο να βοηθήσει ένα παιδί να αρχίσει να αναγνωρίζει ορισμένα «καμπανάκια» από τον οργανισμό του και έτσι, να μάθει να φροντίζει καλύτερα τις ανάγκες του.  

Για παράδειγμα, θα ήταν ωφέλιμο να ενημερώσετε το παιδί σας πως εάν βιώνει συμπτώματα κούρασης/κόπωσης/εξάντλησης, αδυναμία συγκέντρωσης, πονοκέφαλο, κακή διάθεση, ακόμη και ευερεθιστότητα, αυτό μπορεί να αποτελεί δείγμα ανεπαρκούς πρόσληψης ενέργειας, υδατανθράκων ή/και αφυδάτωσης. Έτσι, ο έφηβος θα μάθει να αναγνωρίζει επιπλέον μηνύματα από τον οργανισμό του, τα οποία ίσως δεν είχε σκεφτεί πως μπορεί να σχετίζονται με την ανάγκη για τροφή. Αυτό θα τον βοηθήσει να αποκτήσει μία ακόμη καλύτερη επαφή με το σώμα του και να συνειδητοποιήσει το ρόλο που έχει το φαγητό ως μια έμπρακτη μορφή αυτό-φροντίδας. 

• Συνθήκες γεύματος 

Μήπως το παιδί σας δεν τρώει αρκετή ποσότητα φαγητού, επειδή βιάζεται να τελειώσει το γεύμα του; Μήπως αισθάνεται άγχος και προσπαθεί να τα κάνει όλα γρήγορα για να προλάβει τις υποχρεώσεις του, με αποτέλεσμα να αγνοεί την πείνα ή να έχει φτάσει στο σημείο να θεωρεί το φαγητό σαν «χάσιμο χρόνου»; Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν την κατανάλωση φαγητού είναι οι συνθήκες που επικρατούν κατά τη διάρκεια του γεύματος.  

Οι συνθήκες μπορεί να σχετίζονται με το περιβάλλον (εάν υπάρχει ησυχία, κλειστές οθόνες, στρωμένο τραπέζι), αλλά και τη συναισθηματική κατάσταση των ατόμων (άγχος, βιασύνη, φωνές). Όταν ενεργοποιείται το σύστημα του στρες, τότε καταστέλλεται το αίσθημα της πείνας, ακριβώς επειδή ο οργανισμούς μπαίνει σε μια διαδικασία εγρήγορσης (ενεργοποίηση του λεγόμενου “fight-or-flight system”). Παράλληλα, διαταράσσεται η διαδικασία πέψης και απορρόφησης των συστατικών και έτσι, μπορεί ο έφηβος να αισθάνεται ενοχλήσεις στο σώμα, ακόμη και από την κατανάλωση μικρής ποσότητας φαγητού. 

Δώστε έμφαση όσο το δυνατόν περισσότερο στα οικογενειακά γεύματα με ήρεμες συνθήκες, χωρίς βιασύνη και απόσπαση προσοχής (κλειστές οθόνες, όχι κινητό στο τραπέζι). Σε κάποια άλλη στιγμή (εκτός φαγητού) θα μπορούσατε να πλησιάσετε το έφηβο παιδί σας και να προσπαθήστε να καταλάβετε εάν αισθάνεται πίεση από το έντονο πρόγραμμά του, η οποία μπορεί να εξηγεί τη μειωμένη όρεξη για φαγητό ή τη βιασύνη «να τελειώσει γρήγορα».  

Υπενθυμίστε στο παιδί σας με όμορφο τρόπο πως το φαγητό αποτελεί τη μοναδική πηγή ενέργειας και πολύτιμο καύσιμο για ολόκληρο τον οργανισμό του. Συνεπώς, η κατανάλωση φαγητού αποτελεί μία ιερή στιγμή μέσα στη διάρκεια της ημέρας και αξίζει να είναι μία προτεραιότητα στις ζωές όλων μας. Είναι η στιγμή που συνδέεσαι με το εσωτερικό του σώματός σου προσφέροντάς του θρέψη και απόλαυση, ενώ παράλληλα συνδέεσαι και με τους ανθρώπους που αγαπάς, την οικογένεια και τους φίλους σου. Σε περίπτωση που το παιδί σας βιώνει άγχος και πίεση, αναζητήστε τρόπους για να το υποστηρίξετε κατάλληλα. 

• Εσκεμμένος αυτοπεριορισμός; 

Ίσως ο πιο σημαντικός παράγοντας που χρειάζεται να ληφθεί σοβαρά υπόψη είναι το να είστε ευαισθητοποιημένοι, ώστε να αναγνωρίσετε πιθανά ύποπτα σημάδια διαταραγμένης σχέσης με το φαγητό. Θυμηθείτε: Είναι τελείως διαφορετικό ένας έφηβος να ακούει το σώμα του και να τρώει σύμφωνα με τις πραγματικές του ανάγκες (ακόμη και εάν η ποσότητα που καταναλώνει σας φαίνεται «λίγη») σε σύγκριση με το να περιορίζει εσκεμμένα τη διατροφική του πρόσληψη, επειδή φοβάται/δε θέλει/αποφεύγει να φάει περισσότερο. Όλοι γνωρίζουμε πλέον πως η εφηβεία είναι η πιο επίφοβη περίοδος στη ζωή ενός ατόμου όσον αφορά στην εμφάνιση διαταραγμένης διατροφικής πρόσληψης ή ακόμη και διατροφικών διαταραχών.  

Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και αξίζει να τονιστεί πως το να κάνει ένας έφηβος δίαιτα ή να προσπαθεί να αποφεύγει συγκεκριμένα τρόφιμα για να χάσει κιλά ΔΕΝ είναι καθόλου αθώο. Αντιθέτως, οι έφηβοι που κάνουν δίαιτα έχουν πολλαπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν κάποια διατροφική διαταραχή.  

Προσπαθήστε να παρατηρήσετε εάν το παιδί σας έχει αλλάξει ξαφνικά τον τρόπο που τρέφεται είτε σε ποσότητα ή και σε ποιότητα/συχνότητα γευμάτων. Μήπως έχει την τάση να αποφεύγει συγκεκριμένα τρόφιμα (όπως πατάτες, μακαρόνια, ρύζι, ψωμί) και δείχνει να έχει μια εμμονική προσκόλληση με την επιλογή «υγιεινών» τροφίμων; Αφιερώνει πολύ χρόνο στο να σκεφτεί τι «πρέπει» και τι «δεν πρέπει» να φάει; Αισθάνεται τύψεις εάν φάει κάτι «ανθυγιεινό» ή περισσότερο από όσο «θα έπρεπε»; Νιώθει άγχος ή ακόμη και νεύρα όταν δεν μπορεί να ελέγξει ακριβώς τι θα φάει; Αποφεύγει κοινωνικές εκδηλώσεις, επειδή φοβάται το φαγητό που θα έχουν; Εκφράζει δυσαρέσκεια για το πώς δείχνει το σώμα του; Βλέπει την άσκηση μονάχα σαν έναν τρόπο για να αλλάξει το σώμα του και να «καίει» θερμίδες; Δείχνει υπέρμετρο ενδιαφέρον στην εξωτερική εμφάνιση, σε βαθμό που να ντρέπεται να βγει έξω όταν δεν αισθάνεται «καλά» με το σώμα του; 

Στο σημείο αυτό, αξίζει να τονιστεί πως η διαταραγμένη διατροφική πρόσληψη και οι διατροφικές διαταραχές δεν αφορούν μόνο τα κορίτσια. Ο πιο σημαντικός παράγοντας για την προστασία του παιδιού σας από το φαύλο κύκλο των διαιτών και των διατροφικών διαταραχών είναι η καλλιέργεια μιας θετικής εικόνας σώματος. Εάν, ωστόσο, υπάρχουν ήδη ανησυχητικά σημάδια που φανερώνουν μια ήδη υπάρχουσα δυσλειτουργική σχέση τόσο με το φαγητό όσο και με το σώμα του παιδιού σας, τότε θα χρειαστεί να δράσετε πλέον θεραπευτικά.  

Είναι σημαντικό να απευθυνθείτε σε ειδικούς που ασχολούνται πραγματικά με αυτά τα θέματα και θα μπορέσουν να βοηθήσουν το παιδί σας ουσιαστικά, αλλά και εσάς ώστε να το υποστηρίξετε κατάλληλα. Σε κάθε περίπτωση, το να μπει ένας έφηβος στη διαδικασία να κάνει «διατροφή» για να αισθανθεί «καλύτερα» με το σώμα του είναι η πιο καταστροφική κίνηση που θα μπορούσε να επιλέξει κανείς. Κάτι τέτοιο όχι απλώς δε θα αποκαταστήσει την αρνητική εικόνα σώματος, αλλά θα του ενισχύσει τη διαστρεβλωμένη πεποίθηση ότι η αξία του ως άνθρωπος προσδιορίζεται από την εμφάνιση του σώματός του. Αυτή είναι η ρίζα του προβλήματος, επάνω στην οποία αναπτύσσονται όλες οι επόμενες δυσλειτουργικές και δυνητικά επικίνδυνες συμπεριφορές που συχνά παιδεύουν τους ανθρώπους για μια ολόκληρη ζωή. 

ΣΥΝΟΨΙΖΟΝΤΑΣ 

Η σχέση που θα αναπτύξει ένας έφηβος με το φαγητό και το σώμα του είναι μία σχέση ζωής. Γι’ αυτό αξίζει και οφείλει να είναι υγιής. Χωρίς καταπίεση, εμμονές και ενοχή.  

Ως γονείς μπορείτε να συμβάλλετε ουσιαστικά, ώστε το έφηβο παιδί σας να διατηρήσει μία σχέση εμπιστοσύνης με τις ανάγκες του σώματός του. Ταυτόχρονα, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να έχετε τις «κεραίες» σας καλά τεντωμένες για να μπορείτε να εντοπίζετε έγκαιρα τυχόν ανησυχητικά σημάδια, τα οποία χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης. Πάντοτε με σεβασμό και κατανόηση προς τις ανάγκες του εφήβου.  

Σας εύχομαι καλή επιτυχία! 

Με αγάπη & υπομονή. 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία: 
National Eating Disorders Association (NEDA)