Νηστεία και παιδιά

Γράφει στο efiveia.gr η Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Ελίνα Ασημακοπούλου

Η νηστεία είναι κατάλληλη για τους εφήβους; Αν ναι, κάτω από ποιες συνθήκες;

Από μικρό παιδί το Πάσχα αποτελούσε την αγαπημένη μου “γιορτή”. Τόσα έθιμα, τόσες παραδόσεις που ακολουθούνταν με ευλάβεια από τους μεγαλύτερους μέχρι να φτάσουμε στην Κυριακή του Πάσχα. Η επίσκεψη στην εκκλησία κάθε Παρασκευή στους χαιρετισμούς, το άσπρισμα της αυλής και το βάψιμο των γλαστρών το οποίο ακολουθείτο από το βάψιμο των αυγών μέσα στη Μεγάλη Εβδομάδα και, φυσικά η νηστεία της Σαρακοστής. Σαν παιδί ήθελα να συμμετέχω σε όλα και, όπως και οι γονείς, οι παππούδες και οι γιαγιάδες ήθελα κι εγώ να νηστέψω για όλη τη Σαρακοστή! “Εσύ είσαι μικρή, δεν κάνει να νηστέψεις” μου έλεγαν και με ξεγελούσαν πάντα με τη νηστεία της Μεγάλης Εβδομάδας.

Μεγαλώνοντας πια, την απόφαση για το αν και το πότε θα νηστέψω την παίρνω εγώ. Όμως τι γίνεται με τα παιδιά? Όντως δεν κάνει ένα παιδί ή ένας έφηβος να νηστέψει? Ισχύει πραγματικά αυτό?

Από θρησκευτικής άποψης, θεωρητικά ναι, ένα παιδί δε χρειάζεται να νηστέψει. Άλλωστε πόσες αμαρτίες να έχει διαπράξει ή πόσα “κακά” να έχει πει ή σκεφτεί εσκεμμένα? Ωστόσο από διατροφικής άποψης η νηστεία για έναν ανήλικο δεν είναι απαγορευτική. Ίσα ίσα που σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να αποδειχτεί και ιδιαίτερα ωφέλιμη…

Από τη θεωρία στην πράξη

Καταρχήν είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως όταν αναφερόμαστε σε παιδιά ή εφήβους μιλάμε για οργανισμούς που βρίσκονται στην ανάπτυξη και, συνεπώς, έχουν ανάγκη να προσλαμβάνουν καθημερινά ενέργεια και ποικιλία θρεπτικών συστατικών σε επαρκείς ποσότητες. Επομένως, η διατροφή κατά την περίοδο της νηστείας θα πρέπει να είναι πολύ καλά δομημένη.

Ποικιλία τροφίμων

• Τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης όπως το κρέας, τα πουλερικά, το αυγό, το ψάρι και τα γαλακτοκομικά, τα οποία και αποκλείονται στην περίοδο της νηστείας, αποτελούν πολύ καλές πηγές πρωτεΐνης και, συγκεκριμένα, πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας, που δηλαδή περιέχει όλα τα απαραίτητα αμινοξέα. Υψηλές ποσότητες αμινοξέων υπάρχουν και σε πολλά τρόφιμα μη ζωικής προέλευσης όπως τα όσπρια, τα δημητριακά και κάποια λαχανικά. Ωστόσο, στα τρόφιμα αυτά συναντάμε πρωτεΐνη χαμηλής βιολογικής αξίας, που δηλαδή  υπολείπεται κάποιων βασικών αμινοξέων. Για το λόγο αυτό είναι καλό να επιδιώκονται πάντα συνδυασμοί μη ζωικών πηγών πρωτεΐνης για την πρόσληψη όλων των βασικών αμινοξέων, όπως π.χ. τα όσπρια να συνοδεύονται από ρύζι. Επίσης, η ένταξη τροφίμων όπως η κινόα ή το φαγόπυρο στη διατροφή, τα οποία έχουν υψηλό περιεχόμενο πρωτεΐνης, θα μπορούσαν να συμβάλλουν θετικά στην επαρκή κατανάλωσή της
• Τα γαλακτοκομικά αποτελούν πλούσια πηγή ασβεστίου, το οποίο είναι απαραίτητο για τη σωστή ανάπτυξη των δοντιών και των οστών αλλά και για πολλές άλλες λειτουργίες. Ευτυχώς όμως δεν είναι η μοναδική καλή πηγή ασβεστίου. Εν τη απουσία γαλακτοκομικών η κατανάλωση τροφών όπως τα αμύγδαλα, το μπρόκολο, το σπανάκι, τα σύκα, τα ξερά φασόλια, οι μπάμιες, το ταχίνι και ο χαλβάς μπορεί να καλύψει τις ανάγκες το οργανισμού σε ασβέστιο. Φυσικά, πλέον υπάρχει και ποικιλία υποκατάστατων γάλακτος όπως το ρόφημα αμυγδάλου, σόγιας κλπ τα οποία είναι, συνήθως, εμπλουτισμένα με ασβέστιο αλλά και βιταμίνη D που βοηθά στην απορρόφηση του
• Τα κρεατικά και τα αυγά είναι μία από βασικές πηγές σιδήρου για τον οργανισμό. Βέβαια, υπάρχει και πληθώρα τροφών φυτικής προέλευσης, κατανάλωση των οποίων μπορεί να προσφέρει υψηλές ποσότητες σιδήρου στον οργανισμό, όπως για παράδειγμα τα όσπρια, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, οι ξηροί καρποί και σπόροι, οι πατάτες με την φλούδα, η βρώμη και ξηρά φρούτα όπως τα βερύκοκα και τα δαμάσκηνα. Η ιδιαιτερότητα που υπάρχει είναι πως ο μη-αιμικός σίδηρος, δηλαδή ο φυτικός, δεν απορροφάται σε υψηλά ποσοστά από τον ανθρώπινο οργανισμό και για το λόγο αυτό χρειάζεται η παρουσία της βιταμίνης C. Η βιταμίνη C ενισχύει την απορρόφηση του σιδήρου και συναντάται περισσότερο στα εσπεριδοειδή
• Τα λιπαρά ψάρια είναι πλούσια σε απαραίτητα, για την εύρυθμη και ομαλή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού, Ω3 λιπαρά οξέα. Εκτός από τις ημέρες που επιτρέπεται η κατανάλωση ψαριού στη νηστεία και μπορεί κανείς να επωφεληθεί με Ω3 λιπαρά οξέα τρώγοντας κάποιο λιπαρό ψάρι, η κάλυψη των αναγκών του οργανισμού μπορεί να γίνει από θαλασσινά, ξηρούς καρπούς, σπόρους chia και κεχρί. Τα τελευταία μπορούν εύκολα να προστεθούν σε σαλάτες, σούπες, ρύζι ή σε κάποιο χυμό.

Συχνότητα γευμάτων

Σημαντικό ρόλο στη διατροφή και ειδικά στη νηστεία ανήλικων οργανισμών, έχει η εφαρμογή συχνών και μικρών γευμάτων, δηλαδή περίπου κάθε τρίωρο. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται αρχικά η επαρκής ποσότητα πρόσληψης θρεπτικών συστατικών και, κατά δεύτερον, η επαρκής πρόσληψη ενέργειας για την εξασφάλιση της ζωντάνιας και της ευεξίας του οργανισμού. Οι σημερινοί έφηβοι έχουν γεμάτο πρόγραμμα και πολλές υποχρεώσεις να ανταπεξέλθουν γι΄αυτό και είναι σημαντικό να μην «ξεμένουν από καύσιμα». Επιπλέον, περιορίζεται αρκετά το αίσθημα της πείνας και μειώνεται η πιθανότητα υπερκατανάλωσης φαγητού σε κάποιο γεύμα.

Καλός προγραμματισμός

Λόγω της σχετικής δυσκολίας που μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς όσον αφορά τις επιλογές φαγητού είναι ιδιαίτερα σημαντικό το καθημερινό πλάνο διατροφής του παιδιού/εφήβου να είναι καλά προγραμματισμένο και προσχεδιασμένο. Έτσι θα αποφευχθούν περιστατικά πείνας λόγω έλλειψης κατάλληλων τροφών, κατανάλωσης πρόχειρου και γρήγορου φαγητού και, στη χειρότερη περίπτωση, επιλογή κάποιου μη νηστίσιμου τροφίμου.

Τα τελευταία χρόνια όλο και συχνότερα παρουσιάζονται προβλήματα υγείας σε παιδιά και εφήβους τα οποία συνδέονται άμεσα με το φαγητό. Τα κρούσματα παιδικής παχυσαρκίας, δυσλιπιδαιμίας και σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 αυξάνονται με γοργούς ρυθμούς ετησίως με αποτέλεσμα να αναρωτιόμαστε πλέον πόσο κακή μπορεί είναι η διατροφή των σημερινών παιδιών. Η νηστεία, λοιπόν, αποτελεί μια πολύ καλή ευκαιρία αποχής για λίγο καιρό από τροφές που μπορεί να επηρεάζουν αρνητικά την υγεία τους.