“Νιώθω ότι ο 14χρονος γιος μου δεν με αγαπάει, έτσι νομίζω ότι νιώθω κι εγώ για εκείνον μερικές φορές…”

Ερώτημα αναγνώστριας

Θα ήθελα να σας πω πως νιώθω ότι ο 14χρονος γιος μου δεν μ’ αγαπάει,  έτσι νομίζω ότι νιώθω κι εγώ για εκείνον μερικές φορές.
Δεν είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό σίγουρα, όμως είναι συναισθήματα που τα νιώθω έντονα. 
Δεν έχουμε φοβερούς καυγάδες και εντάσεις, όμως έχουμε εντάσεις και διαφωνίες.
Είναι ένα παιδί που δεν θα έλεγα ότι δημιουργεί προβλήματα αλλά σαν έφηβος αντιδράει, θυμώνει, μιλάει άσχημα στα δύο μικρότερα αδέλφια του (αγόρια).

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτριας Ευφροσύνη Αλεβίζου  

Ας ξεκινήσουμε από το πολύ θετικό γεγονός ότι αναγνωρίζετε και εντοπίζετε τα συναισθήματά σας και την αμφιθυμική σας στάση απέναντι στις αντιδράσεις του γιου σας. Αυτό είναι και το πρώτο βήμα για να διαχειριστείτε τα συναισθήματά σας και να αλλάξετε τη συμπεριφορά σας.

Θα πρέπει να σας πω ότι, όπως πολύ σωστά αναφέρετε, τα συναισθήματά μας για τα παιδιά μας δεν είναι επίπεδα και ομοιόμορφα. Όπως και κάθε άλλη κατάσταση και σχέση στην ανθρώπινη ζωή, έτσι και η σχέση με τα παιδιά μας μπορεί  να διακρίνεται και να χαρακτηρίζεται από μία ευρεία κλίμακα συναισθημάτων. Η ύπαρξη αντικρουόμενων συναισθημάτων είναι φυσιολογική. Δεν χρειάζεται λοιπόν να αισθάνεστε ενοχές και να κατηγορείτε τον εαυτό σας για την ύπαρξη αντιφατικών ή αρνητικών συναισθημάτων. Αποδεχθείτε τα συναισθήματά σας με την πολυπλοκότητά τους και χρησιμοποιήστε τα ως οδηγούς στη σχέση σας με το παιδί σας.

Τα αντικρουόμενα συναισθήματα είναι αναπόφευκτα. Τι κάνουμε όμως με τα αντικρουόμενα συναισθήματά μας; Τους επιτρέπουμε να κυριαρχήσουν σε ένταση και περιεχόμενο στη συναισθηματική μας ζωή και να ορίσουν τις παραμέτρους των κοντινών μας σχέσεων;

Αναρωτηθείτε λοιπόν: Πώς αισθάνεστε όταν αμφιβάλλετε για την αγάπη σας για το γιο σας; Σε τι είδους συναισθηματικές εκφράσεις απέναντί του σας οδηγούν οι αμφιβολίες σας; Σε τι είδους συμπεριφορές απέναντί του σας οδηγούν οι αμφιβολίες σας; Πώς πιστεύετε ότι εισπράττει το παιδί σας το μήνυμα της δικής σας συναισθηματικής κατάστασης; Πώς ανταποκρίνεται στο μήνυμά σας; Με τι είδους συναισθήματα και τι είδους συμπεριφορές; Επειδή το συναισθηματικό κλίμα στις οικογένειες είναι μεταδοτικό, υποθέτω ότι η δική σας αρνητική διάθεση εντείνει και την αρνητική διάθεση του γιου σας.

Μέσα από την εμπειρία μου από τις οικογένειες που αναζητούν την βοήθειά μου, είμαι ακόμα σε θέση να υποθέσω ότι κάθε αρνητική συμπεριφορά από πλευράς σας προκαλεί μια ακόμα πιο αρνητική αντίδραση στη συμπεριφορά του γιου σας. Αυτός είναι ένας φαύλος κύκλος που πρέπει να διακοπεί. Σας υπενθυμίζω ότι το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να γίνει από εσάς, αφού εσείς είστε ο ενήλικας στη σχέση και αυτό είναι μέρος του ρόλου σας ως γονέα. Αν τα αρνητικά συναισθήματα για το παιδί σας είναι έντονα και κυριαρχούν συστηματικά στη ζωή σας, τότε είναι βέβαιο ότι επηρεάζουν με αρνητικό τρόπο την προσέγγιση του παιδιού σας και την μεταξύ σας επικοινωνία. Αυτό είναι κάτι που χρειάζεται οπωσδήποτε  να αλλάξετε αν διαπιστώσετε ότι  ισχύει. Αν αισθάνεστε ότι κατακλύζεστε από αρνητικά συναισθήματα σε βαθμό που δεν μπορείτε να προσεγγίσετε το γιο σας αυθόρμητα, θετικά με αγάπη και κατανόηση τότε θα πρέπει να αναζητήσετε τη βοήθεια του ειδικού προκειμένου να αποκαταστήσετε την συναισθηματική σας ισορροπία και τη σχέση σας με το παιδί σας.  

Το ερωτηματικό που θέτετε για την αγάπη σας προς το παιδί σας είναι μια ωραία ευκαιρία να ψάξετε τις ιδιαίτερες παραμέτρους της δικής σας συναισθηματικής ζωής και της μεταξύ σας σχέσης και επικοινωνίας. Είναι ακόμα ευκαιρία να διερευνήσετε τη στάση σας απέναντι στις αναπτυξιακές αλλαγές που φέρνει η εφηβεία και στο πώς αυτές επηρεάζουν τη συμπεριφορά και τις εκδηλώσεις του γιου σας καθώς και τη μεταξύ σας σχέση και επικοινωνία.

Χρειάζεται ακόμα να διαχωρίσετε μεταξύ συναισθηματικών καταστάσεων και αποχρώσεων. Πρόκειται πράγματι για απουσία αγάπης από πλευράς σας; Αναρωτηθείτε και προσπαθήστε να απαντήσετε. Όπως διαπιστώνετε και η ίδια, η αγάπη είναι μια σταθερά στο συναισθηματικό σας κόσμο. Είναι πιο πιθανό τα συναισθήματα που σας κάνουν να αναρωτιέστε για την αγάπη σας να εκφράζουν τις αντιδράσεις σας προς τις «δύσκολες» συμπεριφορές του γιου σας.

Οι έφηβοι συχνά συμπεριφέρονται με τρόπους που μπορεί να προκαλούν τον εκνευρισμό και τον  θυμό των ενηλίκων στον περίγυρό τους. Σε αυτές τις στιγμές μπορεί να είναι δύσκολο να δείτε το παιδί σας ως «συμπαθητικό» και «αγαπητό». Σας υπενθυμίζω όμως ότι το να γίνονται οι έφηβοι «αντιπαθείς» και «εκνευριστικοί» είναι ως ένα βαθμό μέρος της αναπτυξιακής φάσης που διανύουν. Τι θέλω να πω με αυτό; Θέλω να πω ότι  οι εντάσεις και οι διαφωνίες είναι ως ένα βαθμό αναμενόμενες, καθώς οι έφηβοι διεκδικούν μεγαλύτερη αυτονομία και διαφοροποίηση από τους γονείς. Είναι αναμενόμενο για τους εφήβους να αμφισβητούν τους κανόνες, τις υποχρεώσεις, τα όρια και τις προσδοκίες των γονέων.

Το ζητούμενο δεν είναι φυσικά να μην επαναστατούν οι έφηβοι, αλλά να έχει το οικογενειακό τους περιβάλλον τη δυνατότητα να τους καθοδηγήσει προς την υγιή έκφραση της αμφισβήτησής τους. Επίσης, οι μεταπτώσεις στη διάθεση και τα έντονα συναισθήματα χαρακτηρίζουν την εφηβεία ως φάση ζωής. Γι’ αυτό και θα σας πρότεινα να μην ερμηνεύετε τις αντιδράσεις του γιου σας προσωπικά. Παρατηρήστε τη διαφορά ανάμεσα στις δύο οπτικές: Πώς αισθάνεστε όταν πιστεύετε ότι ο γιος σας δεν σας αγαπά; Πώς αισθάνεστε όταν εντάσσετε τις αντιδράσεις του στο πλαίσιο των αλλαγών της εφηβείας και δεν τις ερμηνεύετε ως απουσία αγάπης; Προσπαθήστε να μπείτε στη θέση του, θυμηθείτε τον εαυτό σας στην ηλικία του, κατανοήστε τι πυροδοτεί τον  θυμό και την αντιδραστικότητά του.

Δώστε το περιθώριο στον γιο σας να εκφράσει τα έντονα συναισθήματά του, οριοθετήστε όμως τις παραμέτρους της επικοινωνίας. Μέσα από την οριοθέτηση θα  μάθει ο γιος σας ότι μπορεί να επιλέγει πώς θα εκφράσει τα συναισθήματά του και θα μάθει επίσης να μην εξωτερικεύει τα συναισθήματά του με επιθετικότητα προς τα κοντινά του πρόσωπα όπως οι γονείς και τα αδέλφια του. Με άλλα λόγια, δείξτε κατανόηση ως ένα βαθμό για τις «δύσκολες» συμπεριφορές ως έκφραση των συναισθηματικών προκλήσεων της εφηβείας. Από την άλλη, δεν είστε φυσικά υποχρεωμένη να ανέχεστε άσχημη και επιθετική συμπεριφορά. Η  θετική επικοινωνία όμως δεν επιβάλλεται μέσω εξαναγκασμού, αλλά μέσω της δικής μας στάσης κατανόησης και μέσω της δικής μας θετικής προσέγγισης που καλλιεργεί  τον αμοιβαίο σεβασμό.

Το ζητούμενο είναι ακόμα και όταν οι έφηβοι μας φέρνουν στα όριά μας με τις αντιδράσεις και τη συμπεριφορά τους, να παραμένουμε συνδεδεμένοι. Να αναγνωρίζουμε και να εντοπίζουμε τις δικές μας μεταπτώσεις στη διάθεση και τις συνέπειές τους στην επικοινωνία. Να εντάσσουμε τις αντιδράσεις των παιδιών σε ένα πλαίσιο ερμηνείας που να λαμβάνει υπόψη την ηλικία και τη φάση ζωής στην οποία βρίσκονται. Να μην ξεχνάμε ότι οι έφηβοι διανύουν μια πιο δύσκολη φάση ζωής σε σχέση με εμάς τους ενήλικες και ότι ο δικός μας ρόλος ως γονείς είναι να το λαμβάνουμε αυτό υπόψη μας στην προσέγγιση των παιδιών μας δείχνοντας κατανόηση και υπομονή και ταυτόχρονα οριοθετώντας ώστε να μην μάθουν οι έφηβοι να λειτουργούν μέσω χειριστικών συμπεριφορών.

Δείξτε λοιπόν κατανόηση και αποδοχή τόσο για τα δικά σας συναισθήματα, όσο και για τα συναισθήματα του γιου σας και δοκιμάστε να αλλάξετε τις αντιδράσεις σας ώστε να τον προσεγγίσετε με θετικό τρόπο. Πιστεύω ότι αν εσείς αλλάξετε την προσέγγισή σας, θα αλλάξει και ο γιος σας και θα μπορέσετε να βάλετε στην άκρη τις αμφιβολίες που σας ταλαιπωρούν ψυχικά στην παρούσα φάση.

Ενδεικτικά ας προτείνω μια σειρά προηγούμενων άρθρων μου στο efiveia.gr που αναφέρονται στην επικοινωνία μέσα στην οικογένεια, στην οριοθέτηση, και στις συναισθηματικές αλλαγές της εφηβείας:

Διαχείριση συγκρούσεων: Πότε η σιωπή είναι χρυσός
Οικογένεια και σεβασμός της ιδιωτικότητας του εφήβου
Η σημαντικότητα των ορίων στην εφηβεία
Τι εκφράζουν τα ξεσπάσματα των εφήβων;
Βιολογία ή ψυχολογία: Πώς να ερμηνεύσουμε τον κόσμο του εφήβου
Η κόρη μου έχει απίστευτες εκρήξεις θυμού και νεύρων χωρίς ουσιαστικό λόγο
Ο έφηβός μου μού μιλάει άσχημα. Τι να κάνω;
Τα έφηβα παιδιά μου τσακώνονται συνέχεια
Δεν μπορώ να επιβάλλω όρια στον έφηβο. Τι να κάνω;
Πώς να διαχειριστώ τον θυμό μου όταν ο έφηβος με φτάνει στα όριά μου;