“Μια παρεξήγηση με φίλες οδήγησε την κόρη μου σε απομόνωση”

Ερώτημα αναγνώστριας

Καταρχήν θα ήθελα να σας συγχαρώ για τον υπέροχο ιστότοπο που έχετε δημιουργήσει και για την στήριξη που παρέχετε σε γονείς και εφήβους. 

Απευθύνομαι στο efiveia.gr  ψάχνοντας για βοήθεια για το θέμα που με απασχολεί με την κόρη μου: Η κόρη μου  είναι στην ΣΤ΄ τάξη του δημοτικού, πολύ ώριμη όμως για την ηλικία της, ευαίσθητη και γενικά πολύ κοινωνική. Το πρόβλημα που δημιουργήθηκε είναι ότι ενώ ήταν μέλος μιας ωραίας ομάδας από 5 κορίτσια από την τάξη της, μια παρεξήγηση που έγινε με ένα κορίτσι  από την παρέα, οδήγησε σιγά-σιγά στην απομόνωσή της, με αποτέλεσμα να είναι πολύ πληγωμένη και αγχωμένη για το γεγονός ότι μένει σχεδόν μόνη τα διαλείμματα αφού η ίδια επιλέγει να μην κάνει παρέα με τις άλλες 2 κοπέλες της τάξης αφού δεν ταιριάζει μαζί τους, και επίσης για το γεγονός ότι θα πάει μόνη της στο Γυμνάσιο. Της μιλώ, της εξήγησα ότι αυτό που περνά είναι φυσιολογικό και μέρος της ανάπτυξης της, όμως δεν παύω να στεναχωριέμαι που νιώθει έτσι και να διερωτώμαι μήπως φταίει και η ίδια που την απομονώνουν οι άλλοι και δεν το γνωρίζω.

Σας παρακαλώ, η βοήθεια σας θα μου είναι ανεκτίμητη.

Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων,

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Όπως πολύ σωστά αναφέρετε, η αλλαγή στις δυναμικές των σχέσεων μεταξύ των παιδιών αυτής της ηλικίας είναι μια φυσιολογική διάσταση της κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης,  αναμενόμενη για αυτή την περίοδο της ζωής. Επίσης, πολύ καλά κάνετε κατά τη γνώμη μου που συζητάτε με την κόρη σας, που την καθησυχάζετε και που της δίνετε το περιθώριο να μοιραστεί τα συναισθήματά της μαζί σας.

Ταυτόχρονα όμως θα σας υπενθυμίσω ότι, ενώ η κόρη σας χρειάζεται την υποστήριξη και την καθοδήγησή σας, χρειάζεται επίσης και το περιθώριο να αναπτύξει τις κοινωνικές δεξιότητες που θα της επιτρέψουν  να πλοηγηθεί ανεξάρτητα  στον κόσμο των οικείων σχέσεων στο παρόν και στο μέλλον.

Πρώτα – πρώτα θα πρέπει να διαχωρίσετε τα δικά σας συναισθήματα από την κατάσταση που βιώνει το παιδί σας. Αυτός οι διαχωρισμός θα αποτελέσει και τον οδηγό για την κατάλληλη παρέμβαση από πλευράς σας. 

Η πρώτη κίνηση που θα σας προτείνω λοιπόν, είναι να στραφείτε στον εαυτό σας και να εντοπίσετε τα επίπεδα και το περιεχόμενο του δικού σας άγχους και της δικής σας στενοχώριας. Πόσο έντονα βιώνετε τη δυσκολία που περνά το παιδί σας; Πόσο μεγάλης έντασης είναι το δικό σας άγχος και η δική σας στενοχώρια; Ψάξτε, διερευνήστε και εντοπίστε τι ακριβώς σας αγχώνει: Φοβάστε για το μέλλον του παιδιού σας; Μήπως κάνετε σενάρια για το μακρινό μέλλον με αφορμή τη δυσκολία που προκύπτει τώρα; Φοβάστε για τη συναισθηματική επάρκεια του παιδιού σας; Φοβάστε ότι δεν είναι αρεστό; Φαντάζεστε μια ζωή μοναξιάς και κοινωνικής απομόνωσης για την κόρη σας; Νιώθετε μήπως «υπεύθυνη» που η παρέα απομάκρυνε την κόρη σας; Εννοώ με αυτό, μήπως αποδίδετε κοινωνικές δυσκολίες της κόρης σας σε δικές σας ανεπάρκειες στον ρόλο σας; Σκεφτείτε ακόμα και αναρωτηθείτε μήπως η δυσκολία που βιώνει η κόρη σας, σας ξυπνά συναισθήματα που σχετίζονται με την δική σας εφηβεία και τις δικές σας δυσκολίες. Όλα αυτά τα ερωτήματα χρειάζονται πολύ προσεκτική διερεύνηση, γιατί μόνο αφού τα απαντήσετε με ειλικρίνεια απέναντι στον εαυτό σας, θα βρείτε την ψυχραιμία που χρειάζεται προκειμένου  να κρίνετε για τι ακριβώς οφείλετε να ανησυχήσετε και να παρέμβετε. Μόνο δηλαδή αφού αφαιρέσετε το φίλτρο των δικών σας φόβων θα μπορέσετε να δείτε την κατάσταση ως αυτό που είναι στην πραγματικότητα και όχι ως αυτό που φοβάστε ότι είναι.

Με απλά λόγια, τη λύση σε αυτά τα ζητήματα θα τη βρει η κόρη σας μόνη της. Θα βιώσει την μοναξιά και την απογοήτευση που προκύπτει από την απόρριψη που δέχθηκε από την ομάδα των συνομηλίκων της στην παρούσα φάση και αμέσως μετά θα ανοιχτεί σε καινούριες αναζητήσεις στον κοινωνικό τομέα. Θα αναζητήσει και θα δημιουργήσει νέες φιλίες, θα βρει τα άτομα που της ταιριάζουν και θα συνδεθεί μαζί τους. Είναι πολύ πιθανό να βιώσει και άλλες αλλαγές στις παρέες της και άλλες ματαιώσεις και απογοητεύσεις και άλλα διαστήματα μοναξιάς. Αυτό είναι απλά μέρος της ζωής. Θα μάθει η ίδια πώς να διαχειρίζεται αυτές τις καταστάσεις και τα συναισθήματα που προκύπτουν μέσα από αυτές. Το ζητούμενο είναι να έχετε μια τέτοιου είδους σχέση που να εξασφαλίζει στο παιδί σας την σιγουριά και την ασφάλεια ότι, αν χρειαστεί βοήθεια και υποστήριξη, εσείς θα είστε εκεί για να της την παρέχετε. Αυτού του είδους τα ζητήματα δεν μπορείτε εσείς ως γονέας να τα λύσετε. Ευτυχώς εμείς οι γονείς δεν μπορούμε να προλαβαίνουμε την κάθε αρνητική κατάσταση που βιώνουν τα παιδιά μας. Αν αυτό ήταν δυνατό, θα στερούσε από τα παιδιά την δυνατότητα να ωριμάσουν και να εξελιχθούν σε συναισθηματικά και κοινωνικά αυτάρκεις ενήλικες.

Δεν είναι πάντοτε εύκολο για τους γονείς να βρουν τη σωστή ισορροπία και απόσταση ανάμεσα στο να είναι παρόντες για το παιδί τους και στο να είναι «πανταχού παρόντες», να εμπλέκονται δηλαδή σε υπερβολικό βαθμό σε ζητήματα που αφορούν το παιδί και αργότερα τον/την έφηβο. Θυμηθείτε τι κάνατε σε προηγούμενες αναπτυξιακές φάσεις στη ζωή του παιδιού σας. Πώς βρίσκατε την σωστή ισορροπία ανάμεσα στο να το προστατεύσετε και να του αφήσετε το περιθώριο να εξερευνήσει τον κόσμο με ηλικιακά κατάλληλους τρόπους; Δοκιμάστε ένα νοερό ταξίδι στο παρελθόν και ανασύρετε την δική σας στάση απέναντι σε μεγάλα αναπτυξιακά ορόσημα για το παιδί σας. Τι κάνατε όταν έκανε τα πρώτα της βήματα; Πώς την προστατεύσατε; Πώς την υποστηρίξατε; Τι κάνατε όταν πήγε για πρώτη φορά στον παιδικό σταθμό; Πώς διαχειριστήκατε το άγχος σας; Το να διερευνήσετε το δικό σας ρόλο σε βάθος χρόνου μπορεί να σας δώσει απαντήσεις σχετικά με το αν – άθελά σας- μεταδίδετε άγχος και ορθώνετε συναισθηματικά εμπόδια για το παιδί σας μέσα από το φίλτρο των δικών σας συναισθημάτων. Όπως στις μικρότερες ηλικίες, έτσι και στην εφηβεία ίδιο είναι το ζητούμενο, ίδια είναι και η πρόκληση: πώς μέσα από το ρόλο μας ως γονείς θα δημιουργήσουμε την κατάλληλη ισορροπία ώστε ο/η έφηβος να είναι προστατευμένος και ασφαλής, ταυτόχρονα όμως να μαθαίνει μέσα από τις εμπειρίες του και έτσι να εδραιώνει τις δεξιότητες που θα του επιτρέψουν να γίνει ψυχικά ανθεκτικός ενήλικας.

Τι εννοείτε όταν λέτε ότι μπορεί να «φταίει» η ίδια η κόρη σας που την απομακρύνουν; Αν εννοείτε ότι είναι πιθανό να μην έχει ακόμα αναπτύξει με επάρκεια τις κοινωνικές της  δεξιότητες, είτε αυτές αφορούν την διεκδίκηση και την έκφραση, είτε την ενσυναίσθηση και την αποδοχή από πλευράς της των άλλων, είτε το μοίρασμα και την επίλυση συγκρούσεων και παρεξηγήσεων, τότε αυτό είναι ένα ζήτημα που θα πρέπει να συζητήσετε με την κόρη σας, χωρίς όμως να την κατηγορήσετε ή να την επικρίνετε. Συζητήστε το μαζί της σαν δυο ερευνητές που συνεργάζεστε προκειμένου να ανακαλύψετε τα βαθύτερα αίτια ενός ζητήματος. Βοηθήστε την να ανακαλύψει πράγματα για τον εαυτό της που είναι πιθανό να εκφράζονται  με τρόπους που συμβάλλουν στην απομάκρυνση των άλλων. Βοηθήστε την να ανακαλύψει για παράδειγμα μήπως φέρεται με τρόπους υπερβολικά άκαμπτους, μήπως είναι επικριτική και αυστηρή, μήπως δεν είναι αρκετά ευέλικτη και δεκτική στις προσεγγίσεις των άλλων. Όλα αυτά είναι πράγματα που αν συνειδητοποιήσει κάποιος για τον εαυτό του μπορεί και να τα αλλάξει. Κανένας δεν γεννιέται με ένα έτοιμο σετ κοινωνικών δεξιοτήτων. Οι δεξιότητες αυτές διδάσκονται από τους κοντινούς ενήλικες – και από τους ειδικούς όποτε χρειάζεται – και μαθαίνονται από τα παιδιά μέσα από εξάσκηση, δοκιμές, λάθη και προσπάθειες να σχετιστούν θετικά με τον περίγυρό τους και να δημιουργήσουν σχέσεις με νόημα. Αν πράγματι η κόρη σας αισθάνεται ότι χρειάζεται βοήθεια σε αυτόν τον τομέα, τότε είναι σκόπιμο  να απευθυνθείτε στον ειδικό. Ο ειδικός θα την κατευθύνει προς την απόκτηση και εδραίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες προκειμένου να προσεγγίζει τις κοινωνικές σχέσεις μέσα από το αίσθημα της προσωπικής επάρκειας.

Επίσης, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την δυσκολία που προκύπτει ως ευκαιρία για να ανακαλύψει η κόρη σας διαστάσεις της ταυτότητάς της που μπορεί να μην είχαν έρθει στην επιφάνεια πιο πριν. Είναι αρκετά διεκδικητική για παράδειγμα μέσα στις σχέσεις της, ή μήπως υποχωρεί προκειμένου να γίνεται αρεστή; Αυτά τα ζητήματα είναι χρήσιμο να γίνουν αντικείμενο διερεύνησης ιδιαίτερα τώρα πριν το ξεκίνημα της φοίτησης στο Γυμνάσιο. Μέσα από τα λεγόμενά σας, έχω την αίσθηση ότι αντιμετωπίζετε το  ξεκίνημα του Γυμνασίου με άγχος, ότι έχετε στο μυαλό σας ένα αρνητικό σενάριο για την προσαρμογή του παιδιού σας στην νέα εκπαιδευτική βαθμίδα. Αν πράγματι αυτό συμβαίνει, οφείλετε να δείτε πώς αυτό το μήνυμα περνά και στην κόρη σας και πώς επηρεάζει τις δικές της προσδοκίες για το άμεσο μέλλον. Σας προτείνω να καλλιεργήσετε μια θετική προσμονή για το Γυμνάσιο. Είναι σημαντικό να μην το βλέπει η κόρη σας ως το πλαίσιο όπου θα διαιωνιστούν οι δυσκολίες και οι αρνητικές της εμπειρίες. Είναι σημαντικό να δει την είσοδο στο Γυμνάσιο ως ένα ξεκίνημα, ως ευκαιρία για άνοιγμα προς καινούριες εμπειρίες, σχέσεις και φιλίες. Επίσης, θα  σας πρότεινα να ενθαρρύνετε την κόρη σας σε νέες φιλίες εκτός σχολείου μέσα από δραστηριότητες που της αρέσουν και την ενδιαφέρουν και που μπορεί να την φέρουν σε επαφή με συνομηλίκους με κοινά  ενδιαφέροντα.

Αν δεν αντιλαμβάνεστε  μια γενικότερη απόσυρση της κόρης σας, αν δεν διακρίνετε αλλαγές που να σας προβληματίζουν, όπως καταθλιπτικό συναίσθημα, ή ευεξαπτότητα, παραίτηση από δραστηριότητες και τομείς που την ενδιαφέρουν, γενικότερες δυσκολίες στο σχολείο και στο καθημερινό της πρόγραμμα του ύπνου, του φαγητού, της επικοινωνίας και της διασκέδασης, τότε θα σας έλεγα να μην ανησυχήσετε υπερβολικά και να αφήσετε τα πράγματα να εξελιχθούν ομαλά μέσα από τις πρωτοβουλίες του παιδιού σας, σε συνδυασμό με την δική σας διακριτική καθοδήγηση και υποστήριξη. Αν όμως βλέπετε ότι η απομάκρυνση από την παρέα της συνδυάζεται με προβλήματα και δυσκολίες τέτοιου είδους και βαθμού που να σας προβληματίζουν ως ενδείξεις σοβαρών συναισθηματικών δυσκολιών, τότε είναι αυτονόητο ότι θα πρέπει να αναζητήστε άμεσα τη βοήθεια του θεραπευτή.

Τέλος, θα σας πρότεινα να κατευθύνετε την κόρη σας να επενδύσει στα στοιχεία της προσωπικότητάς της στα οποία αναφέρεστε, δηλαδή στην ωριμότητα, την ευαισθησία και την κοινωνικότητά της και να τα χρησιμοποιήσει με θετικούς τρόπους στην κοινωνική της ζωή.