Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος Αλεξάνδρα Κοπανάρη
Τι είναι η κατάθλιψη;
Η κατάθλιψη είναι μια διαταραχή της διάθεσης που μπορεί να επηρεάσει άτομα όλων των ηλικιών, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών και των εφήβων. Το βασικό χαρακτηριστικό της είναι το επίμονο και διαρκές συναίσθημα θλίψης και η απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης από οποιαδήποτε δραστηριότητα, ακολουθούμενα από σαφή αλλαγή στην λειτουργικότητα. Τα συμπτώματα αυτά συνοδεύονται από μια σειρά άλλων συμπτωμάτων που επηρεάζουν την όρεξη, τον ύπνο, τα επίπεδα δραστηριότητας και συγκέντρωσης, την αυτοπεποίθηση του ατόμου και την εικόνα του για τον εαυτό του.Η κλινική κατάθλιψη είναι διαφορετική από το αίσθημα κακής διάθεσης ή από τα αισθήματα λύπης ή πένθους που έπονται της απώλειας κάποιου αγαπημένου προσώπου. Πρόκειται για μια διαταραχή που επηρεάζει συνολικά το άτομο με αντίκτυπο στον τρόπο που αισθάνεται, σκέφτεται και συμπεριφέρεται.
Οι έφηβοι με κατάθλιψη πολλές φορές αντί της καταθλιπτικής διάθεσης εμφανίζουν ευερεθιστότητα και εκρήξεις θυμού. Απομακρύνονται από τους φίλους και από δραστηριότητες που στο παρελθόν τους έδιναν ευχαρίστηση και ικανοποίηση. Οι επιδόσεις τους στο σχολείο πέφτουν, μειώνεται το κίνητρό τους και πολλές φορές αρχίζουν να το αποφεύγουν. Νιώθουν ότι δεν αξίζουν και γίνονται εξαιρετικά ευαίσθητοι στην κριτική. Οι πιο καταθλιπτικοί έφηβοι αισθάνονται αβοήθητοι, ανίκανοι και έχουν αισθήματα ενοχής. Το αίσθημα αυτό της αβοηθητότητας συνδέεται συχνά με αυτοκτονικές σκέψεις. Παρατηρούνται επίσης αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες (αύξηση ή ελάττωση της όρεξης) και προβλήματα στον ύπνο (διακεκομμένος ύπνος τη νύχτα ή μεγάλη δυσκολία πρωινής αφύπνισης). Η προσοχή και η συγκέντρωση των εφήβων επηρεάζονται από την κατάθλιψη. Εμφανίζουν συχνά ανεξήγητους πόνους (πονοκεφάλους, στομαχόπονους), κόπωση και χαμηλή ενεργητικότητα. Ενδείξεις σοβαρού προβλήματος είναι η κατάχρηση αλκοόλ, η χρήση ναρκωτικών, η υπερβολικήχρήση του διαδικτύου, η βίαιη συμπεριφορά προς άλλους κ.α.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να “προλάβουν” την κατάθλιψη;
Ένας έφηβος με χαμηλή αυτοπεποίθηση είναι σαφώς πιο ευάλωτος στην εμφάνιση κατάθλιψης. Χρειάζεται λοιπόν οι γονείς να επαινούν τις ικανότητες του παιδιού τους, να το ενισχύουν σε ό,τι κάνει και να το ενθαρρύνουν να ασχοληθεί και με άλλες δραστηριότητες πέραν του σχολείου (μουσική, αθλήματα). Η συμμετοχή του σε ομαδικές δραστηριότητες είναι ιδιαιτέρως χρήσιμη καθώς ενισχύει την αυτοπεποίθησή του και οργανώνει το κοινωνικό του δίκτυο. Σημαντική είναι και η σωματική δραστηριότητα καθώς έχει αποδειχθεί ότι συνδράμει στη ελάττωση των πιθανοτήτων εμφάνισης κατάθλιψης αλλά και στη μείωση των συμπτωμάτων της. Η υποστήριξη και η αποδοχή των γονέων σε όλα τα επίπεδα χωρίς επικριτικότητα λειτουργεί προληπτικά: οι γονείς χρειάζεται καταρχήν να ακούν το παιδί τους, να αφιερώνουν χρόνο για κοινές δραστηριότητες και για να μιλήσουν μαζί του, να δείχνουν ενδιαφέρον για τα προβλήματά του και κυρίως να σέβονται τα συναισθήματα, τις απόψεις και τις επιθυμίες του. Είναι επιπλέον πολύ σημαντικό οι γονείς να παρατηρούν το παιδί τους σε σχέση με τη συμπεριφορά του. Με το να είναι κοντά του θα είναι πιο εύκολο να αντιληφθούν αν πρόκειται για αλλαγές που αναμένονται σε αυτή την ηλικιακή φάση ή όχι. Ο έφηβος χρειάζεται να νιώσει το γονιό του δυνατό και σταθερό για να μπορέσει να τον εμπιστευτεί. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της συναισθηματικής αλληλεπίδρασης αλλά και της σωστής οριοθέτησης. Τέλος χρειάζεται οι γονείς να παίρνουν πληροφορίες απο τα πλαίσια στα οποία εντάσσεται ο έφηβος, όπου μπορούν να ανιχνευθούν τυχόν σοβαρές αλλαγές στη συμπεριφορά του. Εάν ο έφηβος εκδηλώνει έντονα συμπτώματα θλίψης ή/και εκφράζει σκέψεις να βλάψει τον εαυτό του, τότε ο γονιός χρειάζεται να μιλήσει για τον προβληματισμό του στον έφηβο και να φροντίσει να απευθυνθούν σε ειδικό ψυχικής υγείας. Η θεραπευτική αντιμετώπιση της κατάθλιψης στα παιδιά και τους εφήβους είναι το ίδιο αποτελεσματική με την αντιμετώπιση της κατάθλιψης στους ενήλικες.