Η σχέση της κόρης μου με τις φίλες της

Ερώτημα αναγνώστριας:

Η κόρη μου πηγαίνει Γ γυμνασίου. Όταν ξεκίνησε την Α γυμνασίου, άρχισε να κάνει παρέα με δυο κορίτσια. Με την κολλητή της από το δημοτικό άλλαξαν τμήμα και σταδιακά απομακρύνθηκαν. Ένας λόγος της απομάκρυνσης ήταν ότι εκείνη άρχισε να κάνει παρέα με μια κοπέλα που δεν συμπαθούσε τη δική μου κόρη και η κόρη μου με αυτές τις δύο που σας είπα, οι οποίες δεν ήθελαν στην παρέα τους την κολλητή της κόρης μου. Έτσι η παρέα της κόρης μου με τα δυο κορίτσια δυνάμωσε. Φέτος, μετά από δυο χρόνια και μετά από πολλή παρέα, η μια κοπέλα τα έφτιαξε με ένα αγόρι, για λίγο διάστημα, με τον οποίο η κόρη μου γνωρίστηκαν και έγιναν φίλοι. Κάποια στιγμή αυτός χώρισε με την κοπέλα και μετά από κάποιο διάστημα η κόρη μου μεσολάβησε για να τα ξαναβρούν……..όμως και τη δεύτερη φορά χώρισαν. Επειδή όμως η κόρη μου συνεχίζει να κάνει παρέα μαζί του και να μιλάνε, οι φίλες της απομακρύνθηκαν και της δείχνουν με τη συμπεριφορά τους ότι δεν τη θέλουν. Νομίζετε ότι θα έπρεπε και η κόρη μου να απομακρυνθεί από τον νεαρό από τότε που χώρισε με τη φίλη της; Μίλησε με τις φίλες της και τις ρώτησε για τη συμπεριφορά τους, αλλά δεν της είπαν κάτι παρά μόνο την απομάκρυναν. Αν μπορείτε δώστε μου μια συμβουλή. (Από τότε που απομακρυνθήκαν, άρχισε σιγά σιγά  να ξανασυνδέεται με τη φίλη της από το δημοτικό, γιατί κι εκείνη  σταμάτησε να κάνει παρέα με αυτήν που είχε μπει ανάμεσά τους τότε). Ευχαριστώ!!!!

---

Η απάντηση της Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτριας Ευφροσύνης Αλεβίζου

Από τα λεγόμενά σας φαίνεται πως έχετε μια πολύ καλή εικόνα των φιλικών σχέσεων και της κοινωνικής ζωής της κόρης σας. Παρόλο που δεν δίνετε τo συνολικότερo πλαίσιο της σχέσης σας με την κόρη σας, φαντάζομαι μία σχέση εμπιστοσύνης που έχει καλλιεργηθεί από μικρή ηλικία με το παιδί σας. Φαντάζομαι δηλαδή ότι η μεταξύ σας επικοινωνία είναι ανοιχτή και το συναισθηματικό κλίμα τέτοιο που επιτρέπει στο παιδί σας να σας εμπιστεύεται και να σας μιλά για τη ζωή του. Το ότι είστε μέρος του κόσμου της κόρης σας -με την προϋπόθεση βέβαια ότι αυτό προκύπτει μέσα από την ανοιχτή προσέγγιση στην επικοινωνία -είναι θετικό για τη σχέση σας και για την ανάπτυξη του παιδιού σας μέσα σε ένα κλίμα αποδοχής και ασφάλειας.

Οι αλλαγές στις δυναμικές των ομάδων που περιγράφετε είναι πολύ συνηθισμένες στη διάρκεια της εφηβείας, ιδιαίτερα στις ομάδες των κοριτσιών που είναι -σύμφωνα με τα δεδομένα από σχετικές έρευνες –περισσότερο, σε σύγκριση με τις ομάδες των αγοριών, προσανατολισμένες προς τη διεργασία ζητημάτων που αφορούν τις σχέσεις και την έκφραση συναισθημάτων. Μετατοπίσεις ως προς την οικειότητα είναι ιδιαίτερα συνηθισμένες όταν προκύπτουν και ερωτικά ενδιαφέροντα τα οποία πρέπει να ενσωματωθούν στις δυναμικές των ομόφυλων ομάδων. Όπως λέτε, όταν ένα από τα κορίτσια της παρέας δημιούργησε ρομαντική σχέση με ένα αγόρι, η ομάδα των κοριτσιών προσαρμόστηκε στην δημιουργία της σχέσης, στον χωρισμό και στην επανασύνδεση. Το κάθε ένα από τα κορίτσια της ομάδας υιοθέτησε διαφορετικό ρόλο  και επέλεξε νέους τρόπους σύνδεσης με τα υπόλοιπα μέλη. Αυτού του είδους οι διεργασίες είναι αναπτυξιακά αναμενόμενες και χρήσιμες με την έννοια ότι στην εφηβεία τα άτομα προετοιμάζονται για την ενήλικη κοινωνική ζωή εξερευνώντας το πεδίο των διαπροσωπικών σχέσεων για πρώτη φορά αυτόνομα ως ένα βαθμό από την οικογένεια.

Σε μικρότερες ηλικίες, μέσα από τις επιλογές φίλων και δραστηριοτήτων  που μας φαίνονται κατάλληλες και ασφαλείς για τα παιδιά μας, εμείς οι γονείς καθοδηγούμε την κοινωνική τους ζωή. Σταδιακά τους αφήνουμε περιθώριο για δικές τους επιλογές με δική μας επιτήρηση από μεγαλύτερη απόσταση καθώς περνούν τα χρόνια και τα παιδιά μεγαλώνουν και ωριμάζουν συναισθηματικά και κοινωνικά. Έτσι, φτάνοντας στην εφηβεία το ζητούμενο είναι να έχουν αποκτήσει κριτική ικανότητα και κοινωνικές  δεξιότητες ώστε να είναι πια σε θέση  να επιλέγουν οι ίδιοι τους φίλους τους, Τι χρειάζεται ο έφηβος; Κριτική ικανότητα και θετική εικόνα για τον εαυτό που οδηγεί σε αυτοσεβασμό και κατ’ επέκταση στην προσδοκία για υγιείς και ισότιμες σχέσεις. Με αυτά τα εφόδια θα ανοιχτεί ο έφηβος προς τον έξω κόσμο για να δημιουργήσει σταδιακά την δική του κοινωνική ταυτότητα και ζωή εκτός της οικογένειας.

Στην παρούσα φάση λοιπόν, οι επιλογές για τις φιλίες και τις σχέσεις πρέπει να είναι της κόρης σας και όχι δικές σας.

Δεν είναι ξεκάθαρο από τα λεγόμενά σας αν και με ποιον τρόπο η κόρη σας επιβαρύνεται συναισθηματικά από την αλλαγή στις δυναμικές των κοντινών της σχέσεων με τους συνομηλίκους της. Πόσο της κοστίζει η απομάκρυνση από τα κορίτσια της παρέας της; Ποια είναι στην παρούσα φάση η συναισθηματική κατάσταση της κόρης σας; Είναι στενοχωρημένη, μελαγχολική, απαισιόδοξη;  Ήρθε σε σας να αναζητήσει υποστήριξη και συμβουλές γιατί δεν μπορεί η ίδια να διαχειριστεί την κατάσταση; Αναρωτηθείτε μήπως, λόγω του άγχους και του φόβου σας να μην πληγωθεί και στενοχωρηθεί το παιδί σας, βάζετε εσείς τον εαυτό σας σε έναν ρόλο που δεν σας ζητήθηκε και προσπαθείτε να προλάβετε καταστάσεις;

Θα ήθελα εδώ να σας υπενθυμίσω ότι ακόμα και αν οι καταστάσεις την δυσκολεύουν, η κόρη σας  είναι πια σε ηλικία που θα πρέπει να τα βγάλει πέρα μόνη της. Ούτε χρειάζεται, ούτε ενδείκνυται να παρεμβαίνετε για να προλάβετε την οποιαδήποτε ματαίωση θεωρείτε πιθανό να βιώσει το παιδί σας, γιατί έτσι θα της στερήσετε πολύτιμες μαθησιακές εμπειρίες σε συναισθηματικό και κοινωνικό επίπεδο.

Καθώς μεγαλώνει, η κόρη σας θα δημιουργήσει νέες φιλίες, θα πειραματιστεί με το ρόλο της στην ομάδα, θα αναζητήσει ισορροπίες που θα την κάνουν να αισθάνεται καλά για τον εαυτό της, θα βιώσει τη χαρά και το αίσθημα πληρότητας που προκύπτει μέσα από τη δημιουργία σχέσεων οικειότητας, αλλά και την απογοήτευση και ματαίωση που προκύπτει μέσα από τη διάλυση συναισθηματικών δεσμών. Όλα αυτά θα της συμβούν γιατί είναι φυσιολογικό μέρος της ανάπτυξης και της πορείας των ανθρώπων προς την ενήλικη ζωή. Σε αυτή της την πορεία έχει ανάγκη από τη δική σας διακριτική καθοδήγηση και εποπτεία. Χρειάζεται να γνωρίζει ότι θα είστε πάντοτε διαθέσιμοι –κατά προτίμηση εννοώ και οι δύο γονείς- για να την υποστηρίξετε και να την καθοδηγήσετε όταν η ίδια αναζητήσει τη βοήθεια και τη συμβουλή σας ή όταν εσείς κρίνετε ότι το παιδί σας χρειάζεται βοήθεια και μόνο αφού, εμπιστευόμενοι τη διαίσθησή σας,  αξιολογήσετε με ακρίβεια τις ενδείξεις που αφορούν  τη συναισθηματική της κατάσταση και την κοινωνική της προσαρμογή και ευημερία.

Το άνοιγμα προς τον έξω κόσμο και η απόπειρα για δημιουργία σχέσεων εμπεριέχει βέβαια κινδύνους σε συναισθηματικό και πρακτικό επίπεδο. Ως γονείς οφείλετε να είστε παρόντες και διαθέσιμοι ώστε  να προστατεύσετε και να υποστηρίξετε το παιδί σας όταν κρίνετε ότι σας χρειάζεται.  Ταυτόχρονα  όμως χρειάζεται να αντιλαμβάνεστε και να σέβεστε το όριο μεταξύ διαθεσιμότητας και παρεμβατικότητας. Δεν θα πρέπει δηλαδή να παρασυρθείτε υπερβολικά από το άγχος σας για την ασφάλεια του παιδιού σας γιατί αυτό είναι πιθανό να σας οδηγήσει στο να αναλάβετε εσείς την πρωτοβουλία για την εξερεύνηση του κόσμου επιβάλλοντας τις δικές σας επιλογές. Οι έφηβοι πρέπει να αφεθούν να επιλέξουν οι ίδιοι γιατί μόνο μέσα από τις επιλογές που κάνουν θα μάθουν να σχετίζονται. Φυσικά υπάρχει το ενδεχόμενο να κάνουν λάθος επιλογές. Ακόμα όμως και οι λανθασμένες επιλογές συνιστούν μαθησιακές εμπειρίες που συμβάλλουν στην ωρίμανση. Με άλλα λόγια, δεν ωριμάζει κανείς μέσα από υποδείξεις του τι είναι σωστό κάθε φορά ως επιλογή για τον ίδιο. Ωριμάζει μόνο μέσα από το να επιλέγει και να αναλαμβάνει την ευθύνη των επιλογών του σε πρακτικό και συναισθηματικό επίπεδο. Αν η κόρη σας επιλέξει να διατηρήσει τη φιλία της με το αγόρι, ταυτόχρονα επιλέγει να απομακρυνθεί από τις «κολλητές» της φίλες. Αν επιλέξει να σχετιστεί ξανά με την παλιά της φίλη από το Δημοτικό, ταυτόχρονα επιλέγει να εγκαταλείψει τις μέχρι τώρα «κολλητές» της και να δημιουργήσει ένα νέο δίκτυο σχέσεων.  Η ίδια θα επωμιστεί τις συνέπειες της μίας ή της άλλης επιλογής καθώς η ίδια η κόρη σας θα συνεχίσει να πηγαίνει στο σχολείο, να κάνει παρέα με τους φίλους και τις φίλες που κρίνει ότι της ταιριάζουν και να επιλέγει δραστηριότητες εκτός σχολείου.

Το είδος των επιλογών που θα κάνει δεν σας αφορά όμως κατά τη γνώμη μου. Η κόρη σας δεν σας χρειάζεται ως φίλη, σας χρειάζεται ως γονέα. Γι’ αυτό θα σας πρότεινα να  κρατήσετε τις αποστάσεις και να μην μπαίνετε στο ρόλο της συνομήλικης. Αυτό που αφορά εσάς ως μητέρα είναι η ψυχοσυναισθηματική υγεία του παιδιού σας. Αν δεν διακρίνετε κάποιου είδους κίνδυνο ως προς την ψυχοσυναισθηματική της υγεία και ασφάλεια, τότε δεν έχετε κανένα λόγο να παρέμβετε στις επιλογές και τις αποφάσεις της.  Ούτε και έχει ιδιαίτερη σημασία το ποια επιλογή θα ακολουθήσει τελικά η κόρη σας, εκτός αν η επιλογή της έχει ένα κόστος κοινωνικό και συναισθηματικό που στη συνέχεια το παιδί σας δεν θα είναι σε θέση να διαχειριστεί. Με άλλα λόγια, η κόρη σας θα πρέπει να αφεθεί να διαχειριστεί τις σχέσεις της και την  πορεία τους μέσα από τις διεργασίες που εκτυλίσσονται στην παρέα της χωρίς τη δική σας παρέμβαση.

Αν η κόρη σας απευθυνθεί σε σας και σας ζητήσει τη γνώμη σας, θα σας πρότεινα να της μιλήσετε με ειλικρίνεια, να της εξηγήσετε με επιχειρήματα τι πιστεύετε πως θα ήταν το καλύτερο για την ίδια, να της μιλήσετε απλά για το τι θα κάνατε εσείς στη θέση της και γιατί. Αφήστε της όμως το περιθώριο να επιλέξει η ίδια πώς θα συνεχίσει να σχετίζεται με την παρέα της. Καθοδηγείστε την στο να εκτιμήσει τα θετικά και τα αρνητικά της κάθε επιλογής, αλλά μην την επηρεάσετε στην τελική της απόφαση. Με κάθε επιλογή που κάνουμε στη ζωή αποκλείουμε όλες τις άλλες επιλογές που θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει. Αυτό είναι ένα δεδομένο της ζωής που μαθαίνουμε όλοι μέσα από το να κάνουμε επιλογές και να αναλαμβάνουμε την ευθύνη για το πού η κάθε επιλογή μας οδηγεί στη ζωή. Αυτή η γνώση είναι κάτι που δεν θα πρέπει κατά τη γνώμη μου να στερηθεί η κόρης σας μέσω της δικής σας παρέμβασης.

Πιστεύω πως ο  ρόλος σας πρέπει να επικεντρωθεί στο να βρείτε το όριο μεταξύ της διακριτικής καθοδήγησης και διαθεσιμότητας από τη μια, και της παρέμβασης που θα στερήσει όμως από την κόρη σας την ευκαιρία να μάθει να σχετίζεται, από την άλλη. Η ισορροπία μεταξύ των δύο δεν είναι φυσικά εύκολη γιατί οι γονείς αγχώνονται και επιθυμούν να αποτρέψουν οποιαδήποτε αρνητική κατάσταση για τα παιδιά τους.

Πότε χρειάζεται να παρέμβετε και να βοηθήσετε την κόρη σας στις επιλογές της; Μόνο στην περίπτωση που υπάρχουν σαφείς ενδείξεις που σας ανησυχούν. Αν η κόρη σας δέχεται εκφοβισμό, αν υφίσταται συστηματικό αποκλεισμό από παρέες, αν  εμφανίζει συμπτώματα κατάθλιψης, απόσυρση και διάθεση για απομόνωση, συχνές μεταπτώσεις στη διάθεση και ξεσπάσματα θυμού, αδιαφορία για το σχολείο ή και για εξωσχολικές δραστηριότητες, απαξίωση για τις οικογενειακές σχέσεις, αν έχει αλλάξει η σχέση της με το φαγητό και έχει δυσκολίες στον ύπνο, αν με λίγα  λόγια διαισθάνεστε και διαπιστώνετε ότι κάτι δεν πάει καλά στην ψυχολογική κατάσταση του παιδιού σας, τότε χρειάζεται να διερευνηθούν οι σχέσεις της και η κοινωνική της ζωή με στόχο την αποκατάσταση της αυτοεκτίμησής της και της ψυχοσυναισθηματικής της ισορροπίας.

Συνοψίζοντας, το ζητούμενο για την κόρη σας, όπως και για όλους τους εφήβους, είναι να μάθουν να σχετίζονται με υγιείς τρόπους, με άλλα λόγια, μέσα από τις επιλογές στις σχέσεις τους, να μην θέτουν σε κίνδυνο τον σεβασμό προς τον εαυτό τους.

Έτσι, η συμβουλή από πλευράς μου είναι η εξής: Δώστε στην κόρη σας τον συναισθηματικό χώρο που χρειάζεται ώστε να ανοιχτεί σε σχέσεις, να πειραματιστεί και έτσι να αποκτήσει τις κοινωνικές δεξιότητες που θα την φέρουν στην ενηλικίωση με αίσθημα επάρκειας για τον εαυτό της και με την δυνατότητα να δημιουργεί υγιείς σχέσεις.

Αν δεν έχετε λόγο να ανησυχείτε, τότε δεν έχετε και λόγο να παρέμβετε.