“Η κόρη μου κλείνεται στον εαυτό της και στο δωμάτιό της, ενώ παράλληλα δεν παραδέχεται ότι φταίει όταν θυμώνω”

Ερώτημα αναγνώστριας

Καλημέρα σας και συγχαρητήρια για το έργο σας. Νομίζω πως βοηθάει πολλούς γονείς και κυρίως μαμάδες που έχουμε να κάνουν πιο πολύ με το παιδί… Η εφηβεία είναι δύσκολη το ξέρουμε όλοι θεωρώ όμως ότι σήμερα είναι πιο δύσκολη ακόμα γιατί τα παιδιά πέραν από αυτό αντιμετωπίζουν κι άλλα θέματα ψυχολογίας που μόνο δεν βοηθούν την κατάσταση.

Έχω μια αξιολάτρευτη κορούλα που έκλεισε τα 12 ….έχει αδιαθετήσει από την Πέμπτη και φαίνεται πιο μεγάλη από ό,τι είναι, έχει ανάπτυξη. Η αλήθεια είναι πως δεν περνάμε την πιο δύσκολη εφηβεία, αλλά έχουμε κι εμείς τα προβληματάκια μας. Έχουμε μια πάρα πολύ καλή σχέση, με αγαπάει πολύ, δεν θέλει να με αποχωρίζεται… καθώς είμαι χωρισμένη…. γενικά από μωρό που ήταν ήμασταν πολύ δεμένες. Με απασχολούν πολλά θέματα αλλά θα αναφέρω τα 2 που με στενοχωρούν αυτή την στιγμή. Το πρώτο είναι ότι περνάει μια φάση που θέλει να είναι κλεισμένη σε ένα δωμάτιο όλη μέρα μόνη της… Προσπαθώ να την παρακινήσω να κάνουμε πράγματα μαζί (περίπατο, επιτραπέζιο κλπ), αλλά γενικώς βαριέται, σπάνια θα έρθει και με στεναχωρεί πολύ αυτό το γεγονός… Δεν μπορώ να την σκέφτομαι εκεί μόνη της, μου δημιουργεί τύψεις και ενοχή ότι εγώ κάνω κάτι λάθος ή ότι δεν κάνω το καλύτερο για το παιδί μου.

Το άλλο που με ενοχλεί είναι ότι ποτέ δεν παραδέχεται πως φταίει όταν θυμώνω…πχ κάτι πολύ απλό το πρωί που ετοιμαζόμαστε για το σχολείο θα αρχίσω να την ξυπνάω από 7.15 για να πάρει τον χρόνο της μέχρι να πάει σχολείο, αργεί αν σηκωθεί, λογικό για όλα τα παιδιά, αλλά αργεί και να ετοιμαστεί, στο σχολείο πρέπει να είναι 8.10 και 7.55 φοράει ακόμα πυτζάμες. Αφού έχω εξαντλήσει τα έλα βρε αγάπη μου θα αργήσεις ντύσου κλπ νευριάζω και το λέω πιο έντονα από το άγχος μου να μην αργήσει, εκεί λοιπόν τα βάζει μαζί μου και μου λέει βγω με νεύρα ξύπνησες σταματά να μιλάς κλπ. Μετά που γυρνάει από το σχολείο μου ζητάει συγγνώμη. Δεν ξέρω πώς να φερθώ. Δεν μου αρέσει στο σχολείο να νιώθει άσχημα γι αυτό. Θα ήθελα την συμβουλή σας. Σας ευχαριστώ πολύ καλή δύναμη σε όλους 

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Μέσα από την αφήγησή σας, διακρίνω την αγάπη σας για την κόρη σας, την ευαισθησία σας για τα συναισθήματά της και το άγχος σας να την προστατεύσετε. Διακρίνω επίσης και μια μικρή απογοήτευση και λύπη  για το γεγονός ότι αποδεσμεύεται σταδιακά από εσάς. Σας υπενθυμίζω ότι στην πλειοψηφία τους οι γονείς αντιμετωπίζουν αντικρουόμενα συναισθήματα βλέποντας το παιδί τους να μεγαλώνει. Από τη μια χαίρονται που το παιδί τους μεγαλώνει και εκφράζει την μοναδικότητά του ως άτομο μέσα από προσωπικές επιλογές και τρόπους έκφρασης. Από την άλλη όμως, τους βασανίζει μια κρυφή ανέφικτη επιθυμία να παραμείνει το παιδί τους «παιδί». Το ζητούμενο και η πρόκληση για εμάς τους γονείς είναι να αναγνωρίζουμε αυτά τα συναισθήματα και να τους δίνουμε έκφραση χωρίς ταυτόχρονα να δημιουργούμε συναισθηματικά εμπόδια για τα παιδιά μας.

Η σταδιακή αυτονόμηση των παιδιών με την είσοδό τους στην εφηβεία, ανατρέπει τις ισορροπίες στο οικογενειακό σύστημα. Η κάθε οικογένεια καλείται να προσαρμοστεί στις αλλαγές που φέρνει η εφηβεία και να αναζητήσει νέες ισορροπίες στις σχέσεις μεταξύ των μελών και στις σχέσεις της οικογένειας με τον κοινωνικό περίγυρο. Στη δική σας περίπτωση, τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα επειδή είστε οι δυο σας με την κόρη σας και έτσι πέφτει το μεγάλο βάρος του επαναπροσδιορισμού των ισορροπιών στους δικούς σας ώμους. Χρειάζεται λοιπόν να διερευνήσετε πολύ προσεκτικά τα συναισθήματά σας που σχετίζονται με το μεγάλωμα του παιδιού σας και τα συναισθήματά σας που σχετίζονται με την δική σας φάση ζωής. Τι σημαίνει για εσάς ότι ο ρόλος σας ως μητέρα αλλάζει; Τι σημαίνει για εσάς ότι η κόρη σας σταδιακά απομακρύνεται από τον στενό κύκλο της οικογενειακής σας ζωής; Τι είδους ζητήματα ως προς την ανάγκη σας για συντροφικότητα φέρνει στην επιφάνεια η είσοδος του παιδιού σας στην εφηβεία; Αυτά είναι ζητήματα στα οποία θα πρέπει να εστιάσετε για να μπορέσετε να εντοπίσετε τις νέες ανάγκες που προκύπτουν στην σχέση με το παιδί σας.

Σας υπενθυμίζω ότι η ανάγκη της κόρης σας για ιδιωτικότητα είναι μια διάσταση φυσιολογικά αναμενόμενη για τα παιδιά με την είσοδό τους στην εφηβεία. Σε καμία περίπτωση η επιθυμία της κόρης σας να μένει μόνη της στο δωμάτιό της δεν αντικατοπτρίζει κάποια δική σας αδυναμία να ανταποκριθείτε στον ρόλο σας. Εκφράζω αυτήν την άποψη μέσα στο πλαίσιο της θετικής μεταξύ σας σχέσης στην οποία αναφέρεστε. Η εικόνα που μου δίνετε δηλαδή δεν είναι αυτή μιας έφηβης που κλείνεται στο δωμάτιό της από αντίδραση και θυμό και προκειμένου να αποφύγει την επαφή με τον γονέα. Η εικόνα που μου δίνετε είναι αυτή μιας έφηβης που κλείνεται στο δωμάτιό της για να ασχοληθεί με τα πράγματα που την απασχολούν και την ενδιαφέρουν. Το τονίζω αυτό για να επισημάνω ότι δεν χρειάζεται να αισθάνεστε τύψεις και ενοχές για το γεγονός αυτό. Η κόρη σας φαίνεται πως απομακρύνεται σταδιακά από τον μεταξύ σας κόσμο και δείχνει μικρότερο ενδιαφέρον για τα μέχρι πριν από λίγο κοινά σας ενδιαφέροντα. Αυτή είναι μια φυσιολογική διάσταση στο μεγάλωμα των παιδιών. Δεν μπορείτε να επαναφέρετε το παιδί σας στα ενδιαφέροντα και τις δραστηριότητες που ισχυροποιούσαν ως τώρα την μεταξύ σας σύνδεση. Και αυτό ακριβώς είναι που εννοώ όταν λέω πως η οικογένεια χρειάζεται να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις και τις αλλαγές που φέρνει η είσοδος των παιδιών στην εφηβεία. Αυτό που μπορείτε να κάνετε είναι να διατηρήσετε τη μεταξύ σας σύνδεση προκειμένου να σας δώσει το περιθώριο το παιδί σας να κατανοήσετε τον δικό του κόσμο όπως αυτός διαμορφώνεται στη φάση ζωής που διανύει. Με τι ασχολείται η κόρη σας στο δωμάτιό της; Έχετε εικόνα της καθημερινότητάς της;

Έχετε λόγο να ανησυχείτε για τις ασχολίες και τα ενδιαφέροντά της; Συνδυάζεται η απομάκρυνσή της με καταθλιπτικό συναίσθημα και γενικότερη  απόσυρση; Αν σε κάποιο από τα δύο παραπάνω ερωτήματα απαντάτε θετικά, τότε θα πρέπει εκεί ακριβώς να εστιάσετε την παρέμβασή σας. Αν όχι, τότε θα σας πρότεινα να δοκιμάσετε να γίνετε μέρος του κόσμου της κόρης σας μέσα από τη δυνατότητα για μοίρασμα που θα σας δώσει η ίδια. Ρωτήστε την τι της αρέσει, τι την απασχολεί, δώστε της χώρο να εκφράσει την αυτονομία της ως προς τα ενδιαφέροντά της και ζητήστε της χώρο για μοίρασμα με τους δικούς της όρους εφόσον δεν σας ανησυχεί κάτι σοβαρά. Τα παιδιά που έχουν θετική σχέση με τους γονείς τους χαίρονται ακόμα και αφού έχουν μπει στην εφηβεία να μοιράζονται τον κόσμο τους και τα ενδιαφέροντά τους και αισθάνονται ικανοποίηση για τον εαυτό τους όταν οι γονείς εκφράζονται θετικά για αυτό τον κόσμο.

Εμπιστεύομαι φυσικά την εκτίμησή σας ότι  δεν περνάει η σχέση σας μια δύσκολη εφηβεία. Και αυτό πιστεύω ότι σχετίζεται εν μέρει και με το πολύ θετικό γεγονός ότι εσείς η ίδια προβληματίζεστε και εντοπίζετε πεδία στην μεταξύ σας επικοινωνία που πιθανόν να χρειάζονται αλλαγές. Ένα τέτοιο πεδίο είναι και οι συγκρούσεις για ζητήματα της καθημερινότητας, όπως το πρόγραμμα και η ανταπόκριση στις υποχρεώσεις. Η άποψή μου είναι ότι τέτοιου είδους ζητήματα δεν πρέπει να γίνονται αφορμές για αναμέτρηση δυνάμεων μεταξύ γονέων και εφήβων. Αν οδηγηθείτε σε σύγκρουση, το βέβαιο είναι ότι θα προκύψει μια κατάσταση όπου ο ένας θα προσπαθεί να επιβάλλει στον άλλο την άποψή του ως σωστή. Δεν έχει νόημα να ζητάμε από κάποιον να παραδεχθεί το λάθος του μέσα σε συνθήκες σύγκρουσης όπου κυριαρχεί ο θυμός και το πείσμα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο καθένας είναι περιχαρακωμένος στον εαυτό του και η σύνδεση έχει προσωρινά χαθεί. Μια ήρεμη συζήτηση μετά την κρίση θα μας επιτρέψει να δούμε τα πράγματα μέσα από την οπτική του καθενός χωρίς να εστιάσουμε σε αλληλοκατηγορίες και απόδοση ευθυνών.

Δύο είναι τα ζητούμενα  για κάθε διάσταση της ζωής που δεν εμπεριέχει κινδύνους για τον /την έφηβο. Το πρώτο είναι να αποφεύγουμε στο μέτρο του δυνατού να ερχόμαστε σε σύγκρουση. Και δεν εννοώ με αυτό να μην εκφράζουμε την άποψή μας για το τι χρειάζεται να κάνει ο έφηβος, ούτε να μην προσφέρουμε την καθοδήγηση και την οριοθέτηση που χρειάζεται προκειμένου να ανταποκριθεί με επάρκεια στις υποχρεώσεις του/της. Αν εκφραζόμαστε με ηρεμία και χωρίς φωνές, είναι πιο πιθανό να μας ακούσουν οι έφηβοι. Σε αυτό βοηθάει το να μην παίρνουμε τις αντιδράσεις των εφήβων προσωπικά. Αν σκεφτούμε ότι το παιδί μας κάνει κάποια πράγματα επίτηδες για να αρνηθεί την «εξουσία» μας, τότε αντιδρούμε με θυμό και αίσθημα ματαίωσης. Αν ερχόμαστε συχνά σε σύγκρουση, τότε χρειάζεται να αλλάξουμε κάτι στην προσέγγισή μας και στον τρόπο που επικοινωνούμε. Αν δεν αλλάξουμε, τότε η μεταξύ μας επικοινωνία θα μας οδηγεί μόνιμα σε αδιέξοδο όπου ο καθένας θα πιέζει από τη δική του πλευρά και θα έχει χαθεί ο στόχος.

Και έτσι ερχόμαστε στο δεύτερο ζητούμενο: Με απλά λόγια, ποιος είναι ο στόχος σας; Να αποδείξετε ότι έχετε δίκιο στο ότι για παράδειγμα η κόρη σας χρειάζεται να ξυπνάει πιο νωρίς και να ετοιμάζεται για το σχολείο πιο γρήγορα; Ή μήπως ο στόχος σας είναι να βοηθήσετε το παιδί σας να κατακτήσει αυτές τις δεξιότητες; Εσείς παρεμβαίνετε με στόχο να μάθει η κόρη σας να ετοιμάζεται έγκαιρα για το σχολείο. Ο τρόπος όμως με τον οποίο την προσεγγίζετε βλέπετε ότι οδηγεί σε σύγκρουση. Η κόρη σας χρειάζεται να κατακτήσει αυτές τις δεξιότητες όπως και πολλές άλλες που αφορούν ζητήματα στα οποία σταδιακά χρειάζεται να ανταποκρίνεται χωρίς την βοήθειά σας. Προκειμένου όμως να διαχειριστεί αυτά τα ζητήματα χρειάζεται να της αφήσετε το περιθώριο να μάθει μέσα από τις εμπειρίες της.

Θυμηθείτε παλαιότερες φάσεις στην ανάπτυξή της: Πώς έμαθε να ντύνεται μόνη της; Να κουμπώνεται; Να δένει τα κορδόνια της; Να κάνει μπάνιο; Σε μικρότερες ηλικίες χρειάζεται οι γονείς να είναι πιο παρεμβατικοί. Καθώς όμως τα παιδιά μεγαλώνουν αλλάζουμε την δυναμική. Γινόμαστε λιγότερο παρεμβατικοί, κατευθύνουμε, αλλά αφήνουμε στο παιδί τη δυνατότητα να δρα σταδιακά όλο και περισσότερο αυτόνομα.

Βοηθήστε την κόρη σας να καταστρώνει οργανωτικές στρατηγικές. Μιλήστε μαζί της για τα ζητήματα στα οποία πιστεύετε ότι χρειάζεται να οργανωθεί καλύτερα προκειμένου να ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις της. Μην την ξυπνάτε όμως κάθε πρωί με τον ίδιο τρόπο. Συμφωνήστε μεταξύ σας ως προς τον ρόλο που χρειάζεται να αναλάβετε προκειμένου να την βοηθήσετε. Ρωτήστε την αν θα ήθελε να την φωνάζετε μια φορά και μία δεύτερη σε διάστημα 10 λεπτών. Ρωτήστε την αν θα την βοηθούσε να ετοιμάζει από το προηγούμενο βράδυ κάποια πράγματα που θα χρειαστεί το πρωί. Ζητήστε τις δικές της προτάσεις. Αφήστε την να διαχειριστεί αυτά τα ζητήματα μόνη της και να υποστεί τις συνέπειες από την ανεπαρκή διαχείρισή τους. Για οτιδήποτε δεν θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια του εφήβου, του αφήνουμε το περιθώριο να το εξασκεί μέχρι να βρει ο ίδιος τους τρόπους διαχείρισης που του ταιριάζουν. Αν υποστεί τις συνέπειες για κάτι που δεν καταφέρνει, αυτό θα γίνει μέρος της εμπειρίας της και η ίδια η εμπειρία της θα την βοηθήσει να αναπτύξει τις δεξιότητες που χρειάζεται ώστε να το καταφέρει. Τι θα συμβεί αν αργήσει να ετοιμαστεί για το σχολείο; Θα χάσει το μάθημα και θα πάρει απουσίες. Πιστεύω πως αν τους δοθεί το περιθώριο, οι έφηβοι υπευθυνοποιούνται για τα ζητήματα που τους αφορούν. Οι γονείς θα ήθελαν βέβαια να μην υποστεί ποτέ το παιδί τους καμία συνέπεια για τίποτα. Αυτό όμως ευτυχώς δεν είναι δυνατόν. Γι’ αυτό και καταφέρνουμε να αναπτυχθούμε και να οδηγηθούμε στην ενηλικίωση έχοντας μάθει να φροντίζουμε και να προστατεύουμε τον εαυτό μας. Αυτό δεν είναι άλλωστε και το ζητούμενο από τον γονεϊκό μας ρόλο; Να μάθουμε στα παιδιά μας να φροντίζουν και να προστατεύουν τον εαυτό τους με ηλικιακά κατάλληλους τρόπους. Πιστεύω ότι αν ακολουθήσετε την στρατηγική του να αφήσετε μεγαλύτερο περιθώριο στην κόρη σας να διαχειρίζεται την καθημερινότητα, μέσα από ειλικρινή και θετική συνεννόηση, θα μειώσετε τις μεταξύ σας συγκρούσεις και τα συναισθήματα που επιβαρύνουν τη σχέση σας με το παιδί σας.

Για παραπάνω πληροφορίες πάνω σε ζητήματα που σχετίζονται με την διαχείριση συγκρούσεων και την σπουδαιότητα της οριοθέτησης αλλά και του σεβασμού της ιδιωτικότητας του εφήβου, σας προτείνω να διαβάσετε και τα προηγούμενα σχετικά άρθρα μου στο efiveia.gr:

“Διαχείριση συγκρούσεων: Πότε η σιωπή είναι χρυσός”
“Όταν οι γονείς χάνουν τον έλεγχο”
“Η σημαντικότητα των ορίων στην εφηβεία”
“Οικογένεια και σεβασμός της ιδιωτικότητας του εφήβου”