“Η κόρη μου έχει άγχος, χωρίς να ξέρει γιατί”

Ερώτημα αναγνώστριας

Καλησπέρα. Η κόρη μου είναι 12 ετών και είναι ένα παιδί πολύ κλειστό. Είναι μονίμως κολλημένη δίπλα μου, παρόλο που έχει φίλες, δεν κάνει παρέα εκτός σχολείου. Προτιμά να περνάει χρόνο μαζί μου και με την 8χρονη αδελφή της. Είναι καλή μαθήτρια διαβάζει αρκετά αλλά όταν πρέπει να πει μάθημα στην τάξη σχεδόν δεν ακούγεται.

Αυτό που με ανησυχεί είναι ότι πολλές φορές όταν είναι η ώρα για ύπνο την πιάνουν τα κλάματα. Λέει ότι έχει άγχος χωρίς να ξέρει γιατί. Ότι φοβάται αλλά δεν μπορεί να μου εξηγήσει τι φοβάται και στο τέλος καταλήγει ότι φοβάται μην φύγω εγώ ή μην πάθω κάτι και με χάσει.

Να αναφέρω πως όταν ήταν 18 μηνών εγώ έκανα δύο χειρουργεία στην μέση με διαφορά 18 μήνες το πρώτο από το δεύτερο. Πριν λοιπόν κάνω το πρώτο χειρουργείο αναγκάστηκα να την αφήσω στο σπίτι της μαμάς μου για αρκετό καιρό μέχρι να αναρρώσω. Την έβλεπα καθημερινά μόνο για ένα δίωρο το απόγευμα που μου την έφερνε η μαμά μου στο σπίτι. Σκέφτομαι ότι ίσως εκεί βρίσκεται η αρχή του προβλήματός της.

Είναι ένα πολύ ντροπαλό παιδί. Είναι πολύ όμορφη αν και λίγο πιο εύσωμη από τα παιδιά της ηλικίας της.

Τον τελευταίο χρόνο αδιαθέτησε και έβαλε και κάποια κιλά παραπάνω.

Δεν ξέρω πως να την βοηθήσω.

Μπορείτε να μου προτείνετε κάτι;

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Η κόρη σας εμφανίζει ενδείξεις άγχους αποχωρισμού. Το άγχος αποχωρισμού χαρακτηρίζεται από έντονη δυσφορία, ανασφάλεια και φόβο όταν το παιδί ή ο/η έφηβος βρίσκεται μακριά από τους γονείς ή άλλες φιγούρες κοντινών ενηλίκων. Χαρακτηρίζεται ακόμα από τον έντονο φόβο ότι κάτι πολύ άσχημο θα συμβεί που θα έχει ως αποτέλεσμα να χάσει το άτομο τα αγαπημένα του πρόσωπα. Όλα αυτά συνοδεύονται από την άρνηση του παιδιού να απομακρυνθεί από τα μέλη της οικογένειας και συχνά επίσης συνοδεύονται από την εμφάνιση σωματικών συμπτωμάτων στο ενδεχόμενο του αποχωρισμού.

Το άγχος αποχωρισμού είναι μια φυσιολογική διάσταση της ανάπτυξης που εμφανίζεται στην διάρκεια της βρεφικής ηλικίας, και συγκεκριμένα γύρω στους 18 μήνες. Οι κοντινοί ενήλικες λειτουργούν ως ασφαλής βάση μέσα από την οποία το μικρό παιδάκι εξερευνά τον κόσμο γνωρίζοντας ότι ταυτόχρονα προστατεύεται. Αφού εδραιωθεί αυτό που ονομάζουμε ασφαλής δεσμός ή ασφαλής προσκόλληση, αναμένεται να υποχωρήσει και το άγχος αποχωρισμού. Γενικά μιλώντας, πρόκειται για μια διάσταση που δε θεωρείται πια φυσιολογική, αν παρατηρείται μετά την ηλικία των 3 ετών.

Χωρίς όμως να θέλω να σας αγχώσω παραπάνω, όταν αναφέρομαι σε μη «φυσιολογική» διάσταση, εννοώ ότι τα παιδιά που δυσκολεύονται να αισθανθούν ασφαλή μακριά από τους κοντινούς τους ενήλικες, μεγαλώνοντας στερούνται εμπειρίες που είναι απαραίτητες για όλα τα παιδιά προκειμένου να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες, αίσθημα επάρκειας για τον εαυτό τους, και ψυχική ανθεκτικότητα. Αυτά ακριβώς είναι και τα ζητούμενα όπου σας προτείνω να επικεντρώσετε. Επικεντρώνοντας στο αυξημένο άγχος του παιδιού σας, είναι πιθανό να συντηρείτε άθελά σας τον εγκλωβισμό σε πρότυπα συμπεριφοράς που η κόρη σας χρειάζεται να διερευνήσει προκειμένου να μπορέσει να τα αλλάξει.

Σωστά αναφέρεστε στον παράγοντα πυροδότησης του αυξημένου άγχους του παιδιού σας κάνοντας την αναδρομή στο αναπτυξιακό της ιστορικό και στην περίοδο της βρεφικής ηλικίας όπου εντοπίζεται και το τραύμα που πυροδοτείται ακόμα και σήμερα μέσω του αποχωρισμού από εσάς. Φυσικά, τα συμπτώματα μιας διαταραχής, ή γενικά μιας κατάστασης που υποδηλώνει ψυχοσυναισθηματική δυσκολία, δεν είναι δυνατόν να αποδοθούν σε έναν και μοναδικό παράγοντα. Το πιθανότερο είναι ότι η τραυματική εμπειρία της βρεφικής ηλικίας συνδυάζεται και με την γενετική προδιάθεση που εκφράζεται μέσα από την εσωστρεφή, ντροπαλή ιδιοσυγκρασία της κόρης σας.

Μέσα από την αφήγησή σας διακρίνω και στοιχεία κοινωνικού άγχους που συχνά συνδυάζονται με το άγχος αποχωρισμού. (Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να αναζητήσετε στα σχετικά άρθρα μου στο efiveia.gr: «Θα γίνω ρεζίλι…» Η διαταραχή κοινωνικού άγχους στην εφηβεία και Διαταραχή κοινωνικού άγχους στην εφηβεία: Ο ρόλος της οικογένειας στην πρόληψη και διαχείριση)

Κατά τη γνώμη μου, χρειάζεστε την βοήθεια του ειδικού. Ο ψυχολόγος- γνωσιακής συμπεριφορικής κατεύθυνσης – θα σας βοηθήσει να επισημάνετε, και στην συνέχεια να αλλάξετε, τους παράγοντες στη μεταξύ σας σχέση και επικοινωνία που συντηρούν το αυξημένο άγχος της κόρης σας. Μια και δεν αναφέρεστε στον πατέρα της, δεν έχω κανένα στοιχείο για την σύνθεση της οικογένειάς σας. Σε κάθε περίπτωση, θα χρειαστεί εσείς οι γονείς να μιλήσετε στον ειδικό που θα σας κατευθύνει στην προσέγγιση του παιδιού σας και να συνεργαστείτε μαζί του και σε όλη την διάρκεια της ατομικής υποστήριξης της κόρης σας.

Η κόρη σας χρειάζεται να υποστηριχθεί όσο το δυνατόν πιο άμεσα, γιατί διανύει μια κρίσιμη φάση της ζωής όσο αφορά την εδραίωση δυσλειτουργικών μοτίβων διαχείρισης ψυχοσυναισθηματικών και κοινωνικών δυσκολιών και προκλήσεων. Ο ειδικός θα τη βοηθήσει να κατανοήσει ότι η ιδιοσυγκρασία της δε χρειάζεται να γίνει εμπόδιο στην αναζήτηση κοινωνικών εμπειριών που να της δίνουν ευχαρίστηση. Ότι δε χρειάζεται να μην είναι ντροπαλή, προκειμένου να αναζητήσει επαφές και δραστηριότητες με συνομήλικα παιδιά και εκτός σχολείου με τον τρόπο που η ίδια επιθυμεί. Ο ειδικός θα τη βοηθήσει να εντοπίσει τους παράγοντες που την εμποδίζουν να δείχνει αυτοπεποίθηση στον χώρο του σχολείου. Μέσα από μικρά ασφαλή πειράματα που θα σχεδιάσει μαζί με τον ειδικό της ψυχικής υγείας θα μπορέσει να εντοπίσει τις διαβαθμίσεις του άγχους της και να εμπλακεί σταδιακά σε καταστάσεις που θα της δώσουν το αίσθημα ασφάλειας που χρειάζεται.

Το γεγονός ότι οι παράγοντες που συντηρούν το άγχος αποχωρισμού δεν έγιναν αντικείμενο παρέμβασης σε μικρότερη ηλικία, δε σημαίνει ότι η κατάσταση δεν μπορεί να αλλάξει τώρα. Το πλεονέκτημα μάλιστα που δίνει η περίοδος της εφηβείας, είναι η δυνατότητα για πιο σύνθετη σκέψη, και η αναδυόμενη ανάγκη για αυτοπροσδιορισμό. Αυτές οι διαστάσεις θα δημιουργήσουν το κατάλληλο έδαφος για το ταξίδι αυτογνωσίας της κόρης σας.

Συζητήστε μαζί της για τις ανασφάλειες και τους φόβους της, χωρίς όμως να ανακυκλώνετε το αδιέξοδο. Απενοχοποιήστε τη για την αυξημένη ευαλωτότητα που δείχνει την ώρα του ύπνου και συζητήστε την ανάγκη να μοιραστεί τις σκέψεις και τα συναισθήματά της με το ειδικό της ψυχικής υγείας.

Σας προτείνω ακόμα να δείτε από κοινού τι έχετε κάνει ως τώρα προς την κατεύθυνση της διαχείρισης του άγχους αποχωρισμού, να παρακινήσετε την κόρη σας να αξιολογήσει την κατάσταση στο εδώ και τώρα και να εκφράσει τις επιθυμίες της για αλλαγή. Σας υπενθυμίζω ότι οι επιθυμίες οφείλουν να καθοδηγήσουν την αναζήτηση βοήθειας και όχι το αίσθημα ανεπάρκειας. Με άλλα λόγια, ποια νεαρή κοπέλα θα ήθελε να είναι; Τι την εμποδίζει; Πώς πιστεύει ότι μπορεί να ξεπεράσει τα εμπόδια;

Με το να την παρακινήσετε σε αυτήν τη διαδικασία επίλυσης προβλήματος, έχετε ήδη απεγκλωβιστεί από την ανακύκλωση δυσλειτουργικών συμπεριφορών.