“Η κόρη μου αιθάνεται άσχημα γιατί έχει πάρει κάποια κιλά”

Ερώτημα αναγνώστριας

Γεια σας. Θα ήθελα να ρωτήσω τι συμβουλή σας για ένα θέμα που με απασχολεί ιδιαίτερα τελευταία. Έχω μία κόρη που διανύει την εφηβεία και αισθάνεται πολύ άσχημα, επειδή έχει πάρει κάποια κιλά. Συγκρίνει συνεχώς τον εαυτό της με τις φίλες της και αυτό την κάνει να μη θέλει να βγαίνει έξω και να δυσκολεύεται να βρει ρούχα για να ντυθεί όπως θέλει.

Κάνει προσπάθειες για να ελέγξει αυτά που τρώει, αλλά τελικά δεν μπορεί να συγκρατηθεί και τρώει χαζομάρες. Τι θα μπορούσα να κάνω για να την βοηθήσω;

Σας ευχαριστώ πολύ εκ των προτέρων για το χρόνο σας.

Απαντά η  Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Κωνσταντίνα Κατσανά

«Ποιο είναι το πιο γενναίο πράγμα που είπες ποτέ;» «Βοήθεια.»

Πριν ξεκινήσω να μοιράζομαι μαζί σας τις σκέψεις και προτάσεις που έχω για να διαχειριστείτε αυτό που σας απασχολεί, αισθάνομαι την ανάγκη να σας εκφράσω πόσο πολύ σας θαυμάζω για το γεγονός ότι, ευαισθητοποιηθήκατε και αναζητήσατε βοήθεια. Δείχνει σοφία το να αναγνωρίζεις πότε μία κατάσταση χρήζει περαιτέρω διερεύνησης και απαιτεί θάρρος το να ψάχνεις τρόπους για να την αντιμετωπίσεις κατάλληλα.

Σκληρή εποχή

Αρχικά, θα ήθελα να σας αναφέρω πως αυτό που βιώνει η κόρη σας τη δεδομένη στιγμή αποτελεί ένα ιδιαίτερα συχνό φαινόμενο, το οποίο συναντάμε καθημερινά σε κορίτσια που βρίσκονται στην εφηβεία. Αυτό μας φανερώνει πως δεν είστε μόνη σας σε όλο αυτό, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύει το πόσο σκληρή έχει γίνει πλέον η εποχή που διανύουμε, με τα νεαρά κορίτσια να αποτελούν από τις πρώτες υποομάδες του πληθυσμού που δέχονται τις πιο ασφυκτικές πιέσεις για την εμφάνιση και το σώμα τους.

Λεπτή διαχωριστική γραμμή

Το να αρχίσει να ενδιαφέρεται ένα έφηβο κορίτσι για το πώς δείχνει το σώμα του αποτελεί φυσιολογικό κομμάτι της ανάπτυξής του. Επειδή, όμως, το ενδιαφέρον αυτό μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε μία έντονη ανησυχία και άγχος, είναι σημαντικό να υιοθετηθεί έγκαιρα ένας υγιής τρόπος προσέγγισης για αποφυγή των δυσάρεστων επιπτώσεων που συνοδεύουν τη δυσαρέσκεια για το σώμα (χαμηλή αυτοεκτίμηση, καταθλιπτική συμπτωματολογία, χρήση ανορθόδοξων μεθόδων για απώλεια βάρος, διαταραγμένη διατροφική συμπεριφορά κ.ά.)

Αναδιαμόρφωση του τρόπου σκέψης

Η εικόνα σώματος αποτελεί τον τρόπο, με τον οποίο ένα άτομο σκέφτεται και κατ’ επέκταση αισθάνεται για το σώμα του και δεν έχει καμία σχέση με το πώς φαίνεται το σώμα του πραγματικά. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως η έφηβη κόρη σας μπορεί να αναπτύξει -μαζί με την πολύτιμη βοήθειά σας- μια θετική εικόνα σώματος (με θετικές σκέψεις και ευχάριστα συναισθήματα), ανεξάρτητα από το σχήμα και το μέγεθος του σώματός της. Το πώς ένας άνθρωπος νιώθει για το σώμα του -εάν το κατηγορεί συνεχώς και έχει μία σχέση μίσους μαζί του ή εάν το αποδέχεται όπως είναι, αναγνωρίζει όλα όσα του προσφέρει και το σέβεται- ξεκινά από τον τρόπο σκέψης!

Και το απίστευτα θετικό στην προκειμένη περίπτωση είναι πως ο τρόπος σκέψης είναι κάτι που αλλάζει. Δεν είναι κάτι στατικό που παραμένει αναλλοίωτο στο χρόνο, αλλά μπορεί να ανακατασκευαστεί. Και αυτή η στιγμή είναι η καταλληλότερη για εσάς για να συζητήσετε μαζί με την κόρη σας και να «φυτέψετε» έναν διαφορετικό σπόρο μέσα της. Ο «σπόρος» αυτός θα την προσκαλεί με ευγενικό τρόπο να αρχίσει να βλέπει το σώμα της ως ένα πολύτιμο εργαλείο -το υπέροχο και μοναδικό όχημά της στη ζωή- και όχι σαν ένα αντικείμενο προς τελειοποίηση.

Είμαι δίπλα σου, όχι απέναντί σου.

Βρείτε κάποια στιγμή που φαίνεται δεκτική για συζήτηση και προσπαθήστε να συνδεθείτε μαζί της πραγματικά και να αφουγκραστείτε τις ανησυχίες της με ενσυναίσθηση. Προσπαθήστε να διερευνήσετε την κατάσταση με φιλική περιέργεια, χωρίς διάθεση για κριτική και παρατηρήσεις. Αποφύγετε να βιαστείτε να της δώσετε απαντήσεις για να την καθησυχάσετε ή να της πείτε πως τα πράγματα «δεν είναι έτσι όπως νομίζει». Μία τέτοια αντιμετώπιση θα την κάνει να αισθανθεί πως είναι μόνη της και κανείς δεν την καταλαβαίνει. Είναι σημαντικό να εισπράξει πως αναγνωρίζετε και λαμβάνετε σοβαρά υπόψη το συναίσθημά σας. Μονάχα έτσι θα μπορέσει να σας δει ως «σύμμαχό» της και να σας ανοίξει την ψυχή της.

Πώς ξεκίνησαν όλα;

Συζητήστε μαζί της -χωρίς να την πιέζετε- και προσπαθήστε να καταλάβετε τι ήταν αυτό που πυροδότησε την ανησυχία για το σώμα της. Συνέβη κάτι στο σχολείο; Μήπως δέχτηκε κάποιο σχόλιο για το βάρος ή τη διατροφή της; Τα άτομα, με τα οποία συναναστρέφεται ασχολούνται πολύ με την εμφάνιση και την «υγιεινή διατροφή»; Ή μήπως περνά αρκετά χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως facebook και instagram; Πίσω από τη δυσαρέσκεια για το σώμα υπάρχει πάντα μία πηγή, από την οποία τροφοδοτούνται αυτά τα αρνητικά συναισθήματα και σκέψεις. Είναι αρκετά βοηθητικό να εντοπιστεί ποια είναι αυτή η πηγή, ώστε να δρομολογηθεί και η αντίστοιχη συζήτηση.

Γυάλινος κόσμος

Σε κάθε περίπτωση, κρίνεται χρήσιμο το να εξηγήσετε στην κόρη σας πως πράγματι, ζούμε σε μία κοινωνία που δείχνει υπέρμετρο ενδιαφέρον για την εξωτερική εμφάνιση και πιο συγκεκριμένα, για το πώς δείχνει το σώμα. Αυτό, όμως, δε γίνεται καθόλου τυχαία. Εξυπηρετούνται τεράστια οικονομικά συμφέροντα μέσα από την προώθηση μη ρεαλιστικών προτύπων ομορφιάς. Επενδύουν στο να κάνουν τα κορίτσια να αισθάνονται συνεχώς άσχημα με το σώμα τους και έτσι, να πέφτουν στις παγίδες των διαιτών και των συμπληρωμάτων διατροφής. Με αυτόν τον τρόπο, στοχεύουν στο να τα μετατρέψουν σε ένα καταναλωτικό κοινό που δεν είναι ποτέ ικανοποιημένο με τον εαυτό του και προσπαθεί πάντα να «διορθώσει» κάτι επάνω του αγοράζοντας δίχως δεύτερη σκέψη νέα προϊόντα και υπηρεσίες. Όλο αυτό είναι κάτι ψεύτικο, κάτι πλαστό και στοχεύει στο κέρδος. Τα σώματα που προβάλλονται σαν φυσιολογικά δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και έχουν δεχθεί τεράστια επεξεργασία.

Η αξία σου ΔΕΝ έχει ΚΑΜΙΑ σχέση με το βάρος σου.

Επιπλέον, είναι σημαντικό να γίνει αποσύνδεση της αξίας ενός ατόμου με την εμφάνιση του σώματός του (βάρος, σχήμα, μέγεθος). Ο διάλογος μέσα στην οικογένεια αποτελεί μία πολύ καλή ευκαιρία για να συζητήσετε για τις πραγματικές αξίες και αρετές ενός ανθρώπου, οι οποίες δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με την εμφάνιση. Αυτό είναι ένα ιδιαίτερα κρίσιμο σημείο που είναι καλό να τονιστεί επαναλαμβανόμενα μέχρι να γίνει πλήρως αντιληπτό. Τα άτομα που ταυτίζουν την αξία τους με το σώμα τους μπαίνουν σε μία άνιση μάχη με τον ίδιο τους τον εαυτό και επιλέγουν τιμωρητικές συμπεριφορές, οι οποίες τους ταλαιπωρούν ποικιλοτρόπως (σωματική, πνευματική και ψυχική φθορά). Γι’ αυτό θέλουμε να αποφύγουμε τη δημιουργία μιας τέτοιας διαστρεβλωμένης και δυσλειτουργικής αντίληψης.

Είσαι μοναδική και αυτό είναι υπέροχο.

Δείξτε κατανόηση στην ανησυχία που εκφράζει όταν συγκρίνει τον εαυτό της με τις φίλες της. Εξηγήστε της πως σε όλους μας έχεις συμβεί το να μπαίνουμε σε μία διαδικασία σύγκρισης. Δεν είναι μόνη της σε αυτό. Όλοι το έχουμε περάσει. Είναι εξίσου σημαντικό, όμως, το να αντιληφθούμε πως το να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με κάποιον άλλον είναι τόσο άδικο, καθώς κάθε ένας από εμάς είναι μοναδικός και αυτό είναι από μόνο του μαγικό και υπέροχο. Όλοι μας κάνουμε κάποιες στιγμές άσχημες σκέψεις για το σώμα μας, αλλά αυτό δεν είναι ικανό να μας εμποδίσει από το να ζούμε τη ζωή μας όπως θέλουμε, να κυνηγάμε τα όνειρά μας, να έχουμε μία γεμάτη ζωή με αυθεντικές σχέσεις, φιλίες, όμορφες στιγμές, χαρά και αληθινά χαμόγελα! Γιατί πολύ απλά, κάθε άνθρωπος είναι ΠΟΛΛΑ παραπάνω από το σώμα του! Η ουσία δε βρίσκεται στην επιφάνεια, αλλά στο μέσα ενός ατόμου! Αυτό κάνει τους ανθρώπους αγαπητούς, σημαντικούς και ξεχωριστούς.

Αφότου αναφέραμε κάποια πολύ βασικά πράγματα που σχετίζονται με την εικόνα σώματος, τα μη ρεαλιστικά πρότυπα και την αποφυγή σύνδεσης της αξίας ενός ατόμου με το σώμα του, πάμε να δούμε μερικά σημαντικά σημεία-κλειδί για την κατάλληλη προσέγγιση του φαγητού.

Όχι στην κατηγοριοποίηση τροφίμων

Με αφορμή τη λέξη «χαζομάρες» που αναφέρθηκε για να χαρακτηριστούν ορισμένες επιλογές τροφίμων, είναι καλό να τονίσουμε πως η κατηγοριοποίηση των τροφίμων («καλά» και «κακά» τρόφιμα, «επιτρεπόμενα» και μη, «υγιεινά» και ανθυγιεινά», «σωστά» και «λάθος») είναι μία τακτική που φέρνει ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα. Η απαγόρευση των τροφίμων κάνει τα άτομα -και πόσο μάλλον ένα έφηβο παιδί- να τα σκέφτεται πιο συχνά, να τα λαχταρά και να αισθάνεται αδύναμο μπροστά τους. Να νιώθει σα να χάνει τον έλεγχο. Αυτό συμβαίνει ακριβώς επειδή πιστεύει πως πραγματικά δεν επιτρέπεται να καταναλώσει τα συγκεκριμένα τρόφιμα και έτσι, δεν αισθάνεται εμπιστοσύνη στον εαυτό του κάθε φορά που τα συναντά.

Η αίσθηση περιορισμού είναι το πρώτο βήμα που οδηγεί στην υπερφαγία. Η υπερφαγία οδηγεί στις τύψεις, οι τύψεις στον περιορισμό και πάλι από την αρχή. Ο μοναδικός δρόμος για να βγει κανείς από αυτόν τον μάταιο και κουραστικό κύκλο, είναι με το να αποφεύγει την κατάταξη των τροφίμων σε «καλά» και «κακά» και να αισθάνεται ελεύθερος να επιλέγει αυτό που επιθυμεί πραγματικά την κάθε στιγμή. Όσο κι αν μοιάζει αντιφατικό ή δημιουργεί φόβο, μονάχα έτσι μπορεί να αποκτήσει κανείς μία υγιή στάση απέναντι στο φαγητό και να πάψει να αισθάνεται αδύναμος μπροστά σε συγκεκριμένα τρόφιμα.

Η «αυτοσυγκράτηση» δε βοηθά πραγματικά.

Αντίστοιχα, η προσπάθεια ενός ατόμου να «συγκρατηθεί» δείχνει μία μόνιμη πάλη για «αυτοέλεγχο». Παρά τις συχνές, διαστρεβλωμένες αντιλήψεις που επικρατούν γύρω από τη διατροφή, η «αυτοπειθαρχία» δεν είναι μία «ικανότητα» που βοηθά τα άτομα να υιοθετήσουν μία υγιή διατροφική συμπεριφορά. Αντιθέτως, αυτή η αίσθηση ελέγχου δημιουργεί άγχος, καταπίεση και εμποδίζει τα άτομα από το να συνδεθούν με τις πραγματικές τους ανάγκες. Αντί να εστιάζουν το ενδιαφέρουν τους στο να προσπαθήσουν να ακούσουν τι πραγματικά χρειάζεται το σώμα τους και να το ικανοποιήσουν κατάλληλα, αναζητούν συνεχώς τις απαντήσεις έξω από αυτούς, σε διατροφικούς κανόνες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να θυσιάζουν τις πραγματικές τους ανάγκες και προτιμήσεις για να «υπακούσουν» σε αυτό που νομίζουν ότι, είναι το «σωστό» και τελικά αποκτούν μία σχέση παντελούς έλλειψης εμπιστοσύνης με το σώμα τους, η οποία τους γεμίζει με ανασφάλεια και αβεβαιότητα.

Άκου το σώμα σου. Εμπιστεύσου το.

Το πιο σημαντικό από όλα για την έφηβη κόρη σας είναι το να αντιληφθεί πως μονάχα εκείνη μπορεί να γνωρίζει ποιες είναι οι πραγματικές της ανάγκες και επιθυμίες κάθε στιγμή. Αφότου τις αναγνωρίσει, οφείλει να τις σέβεται και να προσπαθεί να τις ικανοποιεί με αγάπη και κατανόηση. Ενθαρρύνετέ την λεκτικά και υπενθυμίστε της πως έχει ήδη όλα όσα χρειάζεται για να γνωρίζει πότε και πόσο χρειάζεται να φάει και τι είναι αυτό που θα την καλύψει πραγματικά. Εσείς μπορείτε να είστε πάντα δίπλα της για να την υποστηρίζετε στις επιλογές της, αλλά μονάχα εκείνη είναι σε θέση να γνωρίζει εάν και πότε πεινάει, εάν και πότε χόρτασε και τι θα την ευχαριστήσει στ’ αλήθεια κάθε φορά. Παροτρύνετέ την να δείξει εμπιστοσύνη στο σώμα της και να αφεθεί στη σοφία του. Αυτό ξέρει. Και το σώμα της θέλει πάντα το καλό της.

Σχέση ζωής. Αξίζει να είναι υγιής.

Το παιδί σας είναι σε θέση να αντιληφθεί -ακόμη και εάν δε το δείχνει- πως το πραγματικό νόημα βρίσκεται στο να καλλιεργήσει μία υγιή σχέση με το φαγητό. Συζητήστε με την κόρη σας σχετικά με αυτό και εμπιστευτείτε πως ακόμη και εάν δείχνει να αντιδρά ή να μην το δέχεται, σημασία έχει να φυτευτεί ο σπόρος (όπως είπαμε και πριν).

Και θυμηθείτε: «Η μέρα που τρως το φρούτο δεν είναι η μέρα που φύτεψες το σπόρο.» Χρειάζεται χρόνος και υπομονή για να αρχίσουμε να βλέπουμε τις θετικές επιδράσεις από μία αλλαγή στον τρόπο σκέψης και προσέγγισης. Αλλά σίγουρα αξίζει τον κόπο.

Τα λόγια πονάνε.

Όλοι γνωρίζουμε ότι, η σχέση ενός ατόμου με το φαγητό και το σώμα του είναι ένα ευαίσθητο κομμάτι, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για ένα κορίτσι που διανύει την εφηβεία.

Γι’ αυτό, λοιπόν, έκρινα απαραίτητο να αναφέρω δύο από τις πιο συχνές «παγίδες», στις οποίες εύκολα μπορεί να «πέσει» άθελά του ένας γονιός, ώστε να τις έχετε κατά νου και να μπορέσετε να τις αποφύγετε.

• Τα σχόλια κάνουν κακό.
  
  Αποφύγετε σχόλια για το σώμα (βάρος, σχήμα, μέγεθος, αλλαγές στο βάρος-αύξηση/μείωση) για το παιδί σας, άλλους ανθρώπους, αλλά και για τον εαυτό σας!
  
  Αντίστοιχα, αποφύγετε την κριτική των διατροφικών συνηθειών οποιουδήποτε ατόμου, την αναφορά σε θερμίδες και τηνενοχοποίηση τροφίμων («έφαγα κάτι “παχυντικό” σήμερα-δεν έπρεπε»).

• Η άσκηση είναι πηγή χαράς και όχι τιμωρία για ό,τι φάγατε.
  
  Αποφύγετε να προσεγγίζετε την άσκηση σαν ένα τρόπο για να μειώσει κανείς το βάρος του, να «κάψει» θερμίδες ή να μπορέσει να φάει παραπάνω.

Συνοψίζοντας…

Επενδύστε στην ανάπτυξη μιας θετικής εικόνας σώματος μέσα από τη συζήτηση με την κόρη σας με ήρεμο και φιλικό τρόπο. Εξηγήστε της πως η αξία των ανθρώπων δε φαίνεται από το σώμα ή τις διατροφικές τους συνήθειες. Δείξτε ιδιαίτερη προσοχή στο πώς εκφράζεστε για τον εαυτό σας και για τους άλλους, καθώς τα βαθύτερα μηνύματα που περνάνε μέσα από τις λέξεις έχουν μεγάλη δύναμη να επηρεάζουν πολύ έντονα ένα έφηβο παιδί ακόμη και στην ενήλικη ζωή του.

Εάν σας ενδιαφέρει να διαβάσετε περισσότερα πράγματα σχετικά, μπορείτε να ανατρέξετε σε αντίστοιχα άρθρα ή να παρακολουθήσετε μία συνέντευξη με κεντρικό θέμα συζήτησης την εικόνα σώματος στην εφηβεία.

5 τρόποι για να ενισχύσετε τη θετική εικόνα σώματος στην έφηβη κόρη σας

Η έφηβη κόρη μου ανησυχεί για το βάρος της. Πώς μπορώ να τη βοηθήσω;

Σας εύχομαι καλή επιτυχία στην προσπάθειά σας!

Με εκτίμηση,

Κωνσταντίνα