“Η κόρη μου αδιαφορεί εντελώς για το σχολείο”

Ερώτημα αναγνώστριας

Καλημέρα σας, σας παρακολουθώ πολύ καιρό και η αλήθεια είναι ότι είναι από τις καλύτερες σελίδες για εφήβους. Αγγίζετε θέματα που μας απασχολούν όλους τους γονείς.

Θα ήθελα να αναφέρω ότι είμαι μητέρα έφηβης, μαθήτριας Γ΄ Λυκείου, το πρόβλημα που αντιμετωπίζω είναι ότι αδιαφορεί τελείως, έχει πολλές απουσίες ήδη, η ίδια μας έχει δηλώσει ότι θέλει να δώσει πανελλήνιες χωρίς να την έχουμε ζορίσει εμείς. Στο φροντιστήριο παρακολουθεί τα μαθήματα και, απ’ ό,τι μου λένε οι καθηγητές, με λίγη προσπάθεια θα πετύχει πολλά.

Έχουμε κάνει συζήτηση σχετικά με αυτό, μου ζητάει να την εμπιστευτώ, προσπαθώ να μην την πιέζω, αλλά, πείτε μου, κάθε μέρα αργεί την πρώτη ώρα, έχει τόσες απουσίες που με απλά μαθηματικά μένει, δεν την βλέπω να διαβάζει, τι να κάνω πώς να την χειριστώ. Της εξηγώ ότι ο στόχος που έχει βάλει θέλει προσπάθεια. Δείχνει να καταλαβαίνει, αλλά οι πράξεις της δείχνουν αδιαφορία. Την πάω με το μαλακό, αποτέλεσμα δεν έχω. Με την κόντρα πάλι τίποτα δεν βγαίνει. Πώς θα πάρει μπρος;

---

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Στο πλαίσιο της δουλειάς μου με οικογένειες, μου τυχαίνει συχνά να παρατηρώ αμφισημία ανάμεσα στα λόγια και στις πράξεις των ανθρώπων. Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για δύσκολα ζητήματα, για ζητήματα τα οποία μπορεί να φέρουν μια οικογένεια σε σύγκρουση, δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο, άλλα να εκφράζουν οι άνθρωποι με τα λόγια τους, και άλλα να δείχνουν με τις επιλογές και τις πράξεις τους.

Ας λάβουμε υπόψη μας εδώ και το γεγονός ότι τα παιδιά και οι έφηβοι πολύ συχνά μάς «μιλούν» μέσα από τις συμπεριφορές που υιοθετούν. Αυτό που δε μας λένε με λόγια, μας το στέλνουν ως μήνυμα μέσα από τις πράξεις τους. Μια θετική σχέση, μας επιτρέπει να ερμηνεύσουμε τις συμπεριφορές των εφήβων μέσα από συζήτηση που θα οδηγήσει και τους ίδιους στην επίγνωση του νοήματος που έχουν οι επιλογές τους. Μια σχέση όμως που δεν είναι ανοιχτή, συντηρεί συμπεριφορές που εξυπηρετούν χειρισμούς. Προκειμένου δηλαδή να διατηρούνται οι ισορροπίες στην οικογένεια, τα άτομα επιλέγουν την έμμεση έκφραση των επιθυμιών τους και των διαφωνιών τους, χωρίς πολλές φορές να το συνειδητοποιούν.

Η κόρη σας δήλωσε, όπως λέτε, ότι θέλει να δώσει Πανελλήνιες. Οι πράξεις της όμως δε δηλώνουν επιθυμία. Τι δηλώνουν οι επιλογές της; Με απλά λόγια, τι θέλει να σας πει η κόρη σας μέσα από τη στάση που υιοθετεί προς το σχολείο και τις Πανελλήνιες; Αν υπάρχουν δικά της ζητήματα που τη δυσκολεύουν, ζητήματα που σχετίζονται με χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς της, με τις δεξιότητές της ως προς την επίλυση προβλημάτων, τότε χρειάζεται να επικεντρωθεί ακριβώς σε αυτές τις δυσκολίες της και να τροποποιήσει τα στοιχεία που δεν της επιτρέπουν να ακολουθήσει τις επιλογές που την εκφράζουν. Αν πρόκειται δηλαδή για τη δική της αδυναμία να ανταποκριθεί με συνέπεια στις υποχρεώσεις της, τότε η ίδια χρειάζεται να αναζητήσει τρόπους να οργανώσει πιο αποτελεσματικά τον χρόνο της.

Αυτό προϋποθέτει φυσικά ότι έχει το κίνητρο να ανταποκριθεί. Ότι η ίδια έχει επιλέξει εκφράζοντας δικές της επιθυμίες και όχι προσπαθώντας να ανταποκριθεί σε έμμεση πίεση από το περιβάλλον. Αν πρόκειται για αδυναμία να ανταποκριθεί σε υποχρεώσεις που δεν τις θεωρεί ακριβώς δικές της, επειδή δεν την εκφράζουν, τότε δε θα επιλέξει τρόπους που να την απεγκλωβίζουν από την αναβλητικότητα, την παραίτηση και την ασυνέπεια.

Δεν αμφισβητώ το γεγονός ότι δεν τη «ζορίσατε» για να δώσει Πανελλήνιες. Αν κάποιος όμως συμπεριφέρεται σαν να τον έχουν «ζορίσει», τότε θα πρέπει να ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στο ενδεχόμενο να έχει ασκηθεί έμμεση πίεση. Συχνά, οι γονείς, άθελά τους, ασκούν έμμεση πίεση εκφράζοντας τις επιθυμίες τους για το επιθυμητό μέλλον των παιδιών τους με τέτοιον τρόπο που δεν αφήνει περιθώριο για παρέκκλιση. Αν το παιδί αρνηθεί, φοβάται ότι θα απογοητεύσει τους γονείς και έτσι δεσμεύεται σε επιλογές δικές τους από ενοχή. Σε ένα ελεγκτικό οικογενειακό περιβάλλον, το παιδί μπορεί να δεσμεύεται από φόβο. Έτσι, όλη η οικογένεια εγκλωβίζεται στην ανάγκη για διατήρηση ισορροπιών που στην πραγματικότητα δεν εκφράζουν τις επιθυμίες των παιδιών.

Έχετε απόλυτο δίκιο όταν λέτε ότι με την κόντρα δεν βγαίνει τίποτα. Οποιαδήποτε απόπειρα να επιβάλλετε στην κόρη σας μια συνεπή στάση απέναντι στο σχολείο, δε θα λειτουργήσει επειδή η συνέπεια δεν επιβάλλεται. Ο μόνος δρόμος προς την συνέπεια είναι η απόκτηση εσωτερικού κινήτρου.

Συνεχίστε λοιπόν «με το μαλακό». Αυτή η προσέγγιση «με το μαλακό» όμως, δεν πρέπει να ισοδυναμεί ούτε με αδιαφορία, ούτε με υποχώρηση σε χειρισμούς.

Τι χρειάζεται να περιλαμβάνει η προσέγγισή σας προκειμένου να λειτουργεί και να μην πέφτει στο κενό; Χρειάζεται αρχικά να δείτε τη δική σας στάση απέναντι στη μαθησιακή και σχολική πορεία του παιδιού σας. Ακόμα, πιστεύω ότι χρειάζεται να εντοπίσετε τις δικές σας προσδοκίες και το πώς αυτές έχουν επηρεάσει την ανταπόκριση της κόρης σας στο σχολείο. Κατά τη γνώμη μου, είναι πολύ πιθανό η κόρη σας να μην ανταποκρίνεται σε ένα σχέδιο για σπουδές, επειδή αυτό το σχέδιο δεν είναι δικό της και δεν της ταιριάζει. Από την στιγμή που θα αποκτήσετε επίγνωση της δικής σας επιρροής, θα μπορέσετε να αλλάξετε το δικό σας σκεπτικό, προκειμένου να αφήσετε χώρο στην κόρη σας να διαμορφώσει το δικό της σχέδιο ζωής. Το αν το σχέδιο αυτό θα περιλαμβάνει σπουδές ή όχι, θα εξαρτηθεί από την ίδια.

Χρειάζεται μια σωστή διερεύνηση για να εντοπίσετε τους λόγους που συμβάλλουν στην υιοθέτηση της συγκεκριμένης στάσης της κόρης σας απέναντι στο σχολείο. Γιατί έχει αυτήν τη στάση απέναντι στο σχολείο η κόρη σας; Αυτό είναι κάτι που πρέπει να κατανοήσει η ίδια και να το κατανοήσετε και εσείς οι γονείς. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι από τον δεύτερο μήνα λειτουργίας των σχολείων η κόρη σας έχει τόσες απουσίες που κινδυνεύει να μείνει. Αν οι λόγοι είναι ψυχοσυναισθηματικοί, θα πρέπει να εστιάσετε στις ψυχολογικές παραμέτρους γιατί μόνο όταν κατορθώσει τα διαχειριστεί τα ψυχολογικά εμπόδια, θα αλλάξει και η συμπεριφορά της.

Υπάρχει κάτι άλλο που σας ανησυχεί στη γενικότερη συμπεριφορά και στη συναισθηματική έκφραση της κόρης σας; Υπάρχει κάτι που σας προβληματίζει; Είναι η απουσία από το σχολείο μέρος μιας γενικότερης απόσυρσης; Με άλλα λόγια, πώς είναι η ζωή της κόρης σας εκτός σχολείου; Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αποφυγή του σχολείου αποτελεί σύμπτωμα μιας ψυχοσυσναισθηματικής δυσκολίας ή και διαταραχής, η οποία πρέπει να διαγνωστεί και να αντιμετωπιστεί. Σε άλλες περιπτώσεις, η αποφυγή του σχολείου αποτελεί την έκφραση ελλείψεων στον τομέα της υπευθυνοποίησης και της οριοθέτησης. Αυτές οι ελλείψεις προκύπτουν μέσα από έναν συνδυασμό των χαρακτηριστικών του παιδιού και της οικογένειας και, αν εντοπιστούν έγκαιρα, μπορεί να καλυφθούν μέσα από κατάλληλη παρέμβαση.

Γι’ αυτό και η στάση της κόρης σας απέναντι στο σχολείο χρειάζεται να τοποθετηθεί στο γενικότερο πλαίσιο της ζωής της και της οικογενειακής σας ζωής. Χρειάζεται και να ανατρέξετε στο παρελθόν και να βρείτε πώς έφτασαν τα πράγματα ως εδώ, γιατί κατά κανόνα οι καταστάσεις αυτές δεν προκύπτουν ξαφνικά, αλλά αποτελούν έκφραση ενός συνδυασμού παραγόντων που εκτυλίσσονται σε βάθος χρόνου.

Πώς ήταν η σχέση της με το σχολείο τις προηγούμενες χρονιές; Είναι μια απότομη αλλαγή η αδυναμία της να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σχολείου; Γιατί χάνει μια μαθήτρια τις πρώτες ώρες του σχολείου; Γιατί δεν μπορεί να ξυπνήσει και να πάει στο σχολείο. Και γιατί δεν μπορεί να ξυπνήσει; Πού θα αναζητήσουμε τις απαντήσεις; Στο καθημερινό της πρόγραμμα και στις προτεραιότητες που θέτει η ίδια. Τι σημαίνει για την ίδια ο ρόλος της μαθήτριας; Τι σημαίνει τώρα και τι σήμαινε όλα τα προηγούμενα χρόνια; Σε συνδυασμό με αυτό, θα πρέπει επίσης να αναζητήσετε τι σημαίνει στο παρόν ο ρόλος της ως υποψήφια για τις Πανελλήνιες εξετάσεις.

Είναι αλήθεια ότι η προοπτική των Πανελληνίων δυσκολεύει και επιβαρύνει τους εφήβους και τις οικογένειές τους. Τα παιδιά όπως και οι έφηβοι και οι ενήλικες «παίρνουν μπρος» όταν υπάρχει κάτι που τους κινητοποιεί για να πάρουν μπρος. Συζητήστε με την κόρη σας και δοκιμάστε να εντοπίσετε μαζί τις επιθυμίες της. Αν οι επιθυμίες υπάρχουν και αυτό που την δυσκολεύει είναι ο δρόμος προς την πραγματοποίησή τους, τότε θα βοηθούσε – μέσα από μια ανοιχτή και θετική σχέση – να υιοθετούσατε τον ρόλο του συνεργάτη και συνοδοιπόρου.

Βοηθήστε την να εντοπίσει τις αδυναμίες της σε όλα τα επίπεδα, από το μαθησιακό ως το οργανωτικό, και βοηθήστε την να σας εκφράσει με ποιους τρόπους πιστεύει ότι θα μπορούσατε εσείς να τη βοηθήσετε. Βοηθήστε την να αποκτήσει επίγνωση του γεγονότος ότι δεν υπάρχει επιθυμία, στην περίπτωση που αυτό συμβαίνει. Μερικές φορές δεν είναι εύκολο για τους εφήβους να το παραδεχθούν, ούτε απέναντι στην οικογένειά τους, ούτε απέναντι στον εαυτό τους. Απενοχοποιήστε την κόρη σας, αν το σχέδιο ζωής που φαντάζεται δεν ταιριάζει με το δικό σας. Απενοχοποιήστε την ακόμα και αν δεν έχει καταστρώσει ακόμα κάποιο σχέδιο ζωής. Αυτό δε χρειάζεται να μεταφράζεται σε παραίτηση. Το να μη βρίσκει κανείς σε αυτή την ηλικία πράγματα και επιλογές που να τον/την εκφράζουν, δε σημαίνει ότι θα ζήσει μια ζωή χωρίς κίνητρο και στόχους. Βοηθήστε την κόρη σας να μεταβεί σταδιακά σε μια πιο ώριμη φάση ζωής. Η δυσκολία της δε χρειάζεται να την καθηλώσει σε μια στάση παραίτησης. Αντίθετα, η ίδια η κόρη σας μπορεί να μετατρέψει τη δυσκολία της να επιλέξει, σε ευκαιρία για άνοιγμα σε εναλλακτικές λύσεις και εναλλακτικές οδούς για το μέλλον της. Αυτό που δεν μπορεί να κάνει ακόμα, θα μπορέσει να το φέρει σε πέρας στο μέλλον μέσα από τη δημιουργία του εσωτερικού κινήτρου που θα διαμορφώσει τις επιλογές της.

Αυτό που έχω να σας προτείνω είναι να ακούσετε την κόρη σας. Να ακούσετε τι έχει πραγματικά να σας πει. Μέχρι στιγμής αυτό που ακούτε είναι η έμμεση άρνησή της. Καταστρώστε μαζί της ένα σχέδιο που να την εκφράζει, παραμερίζοντας τις δικές σας επιθυμίες και προσδοκίες.

Δεν μπορούμε να εξαναγκάσουμε τους εφήβους σε συνέπεια. Ούτε μπορούμε να επιλύσουμε εμείς τις δυσκολίες τους. Μπορούμε όμως να τους παρέχουμε τα εφόδια που θα τους οδηγήσουν σε θετικές και ώριμες επιλογές για το παρόν και το μέλλον τους. Σας προτείνω αν θέλετε να ανατρέξετε στο προηγούμενο άρθρο μου στο efiveia.gr, “Η σημασία της συναισθηματικής νοημοσύνης στην εφηβεία”, στο οποίο αναφέρομαι στα εφόδια που συνιστούν την συναισθηματική νοημοσύνη.

Και τώρα, και σε όλη της τη ζωή, η κόρη σας «θα πάρει μπρος» για τα θέματα που την ενδιαφέρουν, την απασχολούν και την «καίνε». Για τα ζητήματα που θα επιλέξει ως σημαντικά στη ζωή της και που θα δεσμευτεί σε αυτά επειδή η ίδια θα το αποφασίσει.

Αποδεσμεύστε το Λύκειο από τις Πανελλήνιες για να της δώσετε χώρο να αποφασίσει τι την ενδιαφέρει. Το απολυτήριο του Λυκείου οφείλει κατά τη γνώμη μου να είναι αδιαπραγμάτευτη παράμετρος, εκτός από την περίπτωση που ένα άτομο έχει τόσο σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες που δεν επιτρέπουν την ολοκλήρωση του Λυκείου. Η συμμετοχή όμως στις Πανελλήνιες οφείλει να είναι διαπραγματεύσιμη παράμετρος και γιατί δεν ταιριάζει σε όλους τους εφήβους και γιατί υπάρχουν και άλλοι δρόμοι για την πραγματοποίηση επαγγελματικών σχεδίων στη ζωή.

Σας προτείνω επίσης να διαβάσετε προηγούμενα σχετικά άρθρα μου στο efiveia.gr:

«Ναι στην ενθάρρυνση, όχι στην πίεση»

«Ο γιος μου έχει αρνητική διάθεση απέναντι στο σχολείο…»

«Δε θέλω η κόρη μου να χαραμίσει το μέλλον της…»