Οι φοβίες των εφήβων. Ποιες είναι και τι αντίκτυπο έχουν στην ψυχολογία τους.

Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος Βασιλική Τσούτσου

Οι φόβοι είναι μια πολύ συνηθισμένη κατάσταση για τα παιδιά από την βρεφική ηλικία. Χάρη στους φόβους τα παιδιά μαθαίνουν να αποφεύγουν τις επικίνδυνες καταστάσεις. Ο φόβος επομένως είναι ένα χρήσιμο συναίσθημα, το οποίο μεγαλώνοντας αλλάζει μορφές.

Οι φόβοι των παιδιών σχολικής ηλικίας αφορούν συνήθως στο σκοτάδι, κάποια φιγούρα που τα έχει τρομάξει, πραγματικές καταστάσεις όπως  ληστεία , εισβολή στο σπίτι, θάνατος αγαπημένου προσώπου.

Στην εφηβεία ωστόσο, οι φόβοι διαφοροποιούνται. Συνήθως στην αρχή της εφηβείας (11-12 ετών ) παρατηρούμε ότι τα παιδιά φοβούνται τις μυστήριες καταστάσεις, τα  άγνωστα μέρη και τους άγνωστους ανθρώπους. Μπορεί επίσης να φοβούνται κάποιες σκιές και το σκοτάδι. Σε μεγαλύτερη ηλικία (14-16 ετών) οι φόβοι πηγάζουν από κοινωνικές καταστάσεις, όπως «μήπως με μαλώσουν» ή «μήπως δεν είμαι αρεστός.»

Τι προκαλεί τους φόβους;

Οι αλλαγές επισής προκαλούν φόβο στα παιδιά .

Μια πολύ κοινή αλλαγή που βιώνουν όλα τα παιδιά είναι η μετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιο. Το παιδί της έκτης δημοτικού, που μέχρι τώρα ήταν το μεγαλύτερο του σχολείου, ξαφνικά βρίσκεται στο γυμνάσιο που είναι το μικρότερο, σε ένα τελείως διαφορετικό σύστημα. Εκεί καλείται να κάνει καινούριους φίλους και να γνωριστεί εκ νέου με τους καθηγητές. Έτσι λοιπόν σκέφτεται: «θα είμαι καλός μαθητής;» «θα κάνω καινούριους φίλους;» «θα ανήκω σε μια ομάδα;»

Άλλες κοινωνικές αλλαγές που προκαλούν φόβο είναι η μετακόμιση, το διαζύγιο των γονέων, η απώλεια ενός αγαπημένου προσωπου.

Μια σημαντική αλλαγή που μπορεί να προκαλέσει φόβο είναι η φυσική αλλαγή του σώματος. Ο έφηβος βλέπει το σώμα να αλλάζει πολύ γρήγορα. Και είναι πιθανόν να σκέφτεται: « θα είμαι ωραίος άνδρας;», «θα είμαι ωραία γυναίκα;» «θα αρέσω σε αυτούς που θέλω;» «θα τα καταφέρω να κάνω σχέση;»

Αυτές οι σκέψεις προκαλούν φόβο και άγχος στον έφηβο ο οποίος βρίσκεται ήδη σε μια στρεσογόνο περίοδο.

Πότε μας ανησυχούν οι φόβοι;

Όλοι αυτοί οι φόβοι είναι πολύ συχνοί και φυσιολογικοί. Ο έφηβος και οι γονείς θα πρέπει να ανησυχήσουν όταν οι φόβοι χαρακτηρίζονται  «από σφοδρό τρόμο κατά την εμφάνιση ενός αντικειμένου ή κατάστασης που συχνά φτάνει στον πανικό.(Herbert, 1999)»

Ένα παράδειγμα είναι η αποφυγή μιας κατάστασης, όπως το σχολείο. Βλέπουμε συχνά μαθητές να μην θέλουν να πάνε σχολείο λόγω τις φοβίας των βαθμών. Νιώθουν πιο ασφαλείς στο σπίτι, δηλώνοντας ότι είναι άρρωστοι, ώστε να αποφύγουν την αξιολόγηση.

Μπορεί επίσης, ένας έφηβος να αποφεύγει έντονα μια βόλτα με φίλους. Ίσως σκέφτεται ότι δεν θα είναι αποδεκτός ή ότι θα τον κοροιδέψουν.

Σημαντική παρατήρηση είναι και τα συμπτώματα στο σώμα. Συνήθως όταν μιλάμε για φοβία, ο έφηβος μπορεί να νιώθει ταχυκαρδία, εφίδρωση, δύσπνοια, δυσφορία στο πεπτικό σύστημα κ.α.  όταν πρόκειται να αντιμετωπίσει το φοβικό αντικείμενο.

Όταν βλέπουμε ότι οι συνηθισμένοι φόβοι, επηρεάζουν σε κοινωνικό και σωματικό επίπεδο τον έφηβο, και είναι μη λειτουργικός σε πράγματα τα οποία έκανε παλαιότερα, τότε καλό είναι να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό ώστε να βοηθήσει τον έφηβο να ξεπεράσει τις φοβίες. Ο έφηβος μπορεί να νιώθει άσχημα που δεν μπορεί να διαχειριστεί μια κατάσταση και τότε να ματαιώνεται. Η σκέψη που κάνει είναι: «δεν είμαι ικανός να το διαχειριστώ. Αν το πω θα με κοροιδεύουν». Έτσι κλείνεται ακόμη περισσότερο στον εαυτό του και δεν αποδεσμεύεται από τις φοβίες του.