“Η φίλη της κόρης μου υποφέρει εξαιτίας της μητέρας της”

Ερώτημα αναγνώστριας

Καλησπέρα σας,

Πήρα το θάρρος να σας γράψω διότι δεν ξέρω να βοηθήσω την φίλη της κόρης μου η οποία ζει σ’ ένα προβληματικό περιβάλλον. Η φίλη της είναι 16 χρόνων η οποία έχασε τον πατέρα της πριν δύο χρόνια και ζει με την μητέρα της και τον αδελφό της. Οι σχέσεις των γονιών δεν ήταν καλές αφού ο πατέρας χτυπούσε τα παιδιά αλλά και τη μητέρα. Όμως και η μητέρα χτυπούσε και χτυπάει ακόμη τα παιδιά της, ιδιαίτερα τη φίλη της κόρης μου. Επιπλέον τη χαρακτηρίζει με κακό φρασεολόγιο και την προσβάλει και μπροστά στους φίλους υποβιβάζοντάς την. Να προσθέσω ότι η μητέρα είναι εκπαιδευτικός. Οι εντάσεις μέσα στο σπίτι είναι καθημερινές και η φίλη της κόρης μου υποφέρει. Η κόρη μου όταν έμαθε αυτά που συμβαίνουν στο σπίτι της άρχισε να κλαίει, δε θέλει να βλέπει την φίλη της δυστυχισμένη. Τη μητέρα δεν τη γνωρίζω, μια φορά συναντηθήκαμε και πραγματικά κατάλαβα ότι πρόκειται για αυστηρό και δύσκολο άνθρωπο. Η φίλη της κόρης μου γνωρίζει ότι η κόρη μου μού έχει μιλήσει για την περίπτωση της και θα ήθελε να βοηθήσω αλλά δεν ξέρω πως να το διαχειριστώ γιατί είναι πολύ ευαίσθητο το θέμα και ζούμε σε μια μικρή κοινωνία.
Σας ευχαριστώ.

Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Το ζήτημα που παρουσιάζετε είναι πολύπλοκο και πραγματικά πολύ δύσκολο να προσεγγιστεί ως προς τη διάσταση της υποστήριξης της συγκεκριμένης έφηβης και της οικογένειάς της. Η ενδοοικογενειακή βία, παρά τις εξωτερικές εκδηλώσεις που είναι παρόμοιες αντικατοπτρίζει ταυτόχρονα και διαφορετικού είδους δυσκολίες των ενηλίκων στο κάθε μοναδικό οικογενειακό σύστημα όπου προκύπτει.

Φυσικά και υποκρύπτει σοβαρές δυσλειτουργίες σε επίπεδο επικοινωνίας, αλλά είναι επίσης δυνατό να υποκρύπτει ψυχική πάθηση ή διαταραχή. Μπορεί ακόμα να εκφράζει μια συγκεκριμένη οπτική για τη ζωή και τις οικείες σχέσεις, μια οπτική που “επιτρέπει” τη βία ως μέσο συνδιαλλαγής. Αυτό το σκηνικό της κακοποίησης στήνεται από τους ενήλικες που πάντοτε είναι υπεύθυνοι για το συναισθηματικό κλίμα της οικογένειας και για τις επιλογές σε επίπεδο έκφρασης και επικοινωνίας. Τα παιδιά παγιδεύονται μέσα σε ένα πλαίσιο όπου ποτέ δεν αισθάνονται επαρκή. Μεγαλώνουν σε ατμόσφαιρα φόβου, ανασφάλειας και ενοχής και μπαίνουν στην ενήλικη ζωή φέροντας σοβαρό τραύμα. Το τραύμα δε χρειάζεται φυσικά να καθορίσει την ζωή των εμπλεκόμενων ατόμων, αλλά είναι κάτι που απαιτεί διαχείριση προκειμένου τα άτομα να νοηματοδοτήσουν τη ζωή τους με θετικούς και λειτουργικούς τρόπους.

Θα αναφερθώ πρώτα στον πιθανό ρόλο της κόρης σας. Φυσικά και η ενσυναίσθηση αποτελεί μια θετική διάσταση και ένα πολύτιμο όπλο για τη ζωή της. Είναι πολύ θετικό το γεγονός ότι συμμερίζεται τις δυσκολίες της φίλης της και χρειάζεται να της επισημάνετε και εσείς την αξία αυτής της πλευράς της συναισθηματικής νοημοσύνης. Φαίνεται ότι η ενσυναίσθηση αποτελεί μέρος του οικογενειακού σας συστήματος αξιών και αυτό είναι κάτι που αναγνωρίζοντάς το θα τονώσετε το θετικό συναίσθημα της κόρης σας για τον εαυτό της και τη μεταξύ σας σύνδεση.

Κατά τη γνώμη μου όμως, χρειάζεται ταυτόχρονα προσοχή σε κάποιες λεπτές διακρίσεις που διαφοροποιούν μεταξύ ενσυναίσθησης και ταύτισης. Η δυσάρεστη κατάσταση που βιώνει η φίλη της, μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για την ίδια να μάθει να διαχωρίζει μεταξύ του “συμμερίζομαι” και “ταυτίζομαι” με τις δυσκολίες των άλλων. Ταυτόχρονα η κατάσταση αυτή θα αποτελέσει ευκαιρία για την κόρη σας να μάθει να διαχωρίζει μεταξύ των καταστάσεων στη ζωή που μπορούμε να ελέγχουμε και αυτών που βρίσκονται πέρα από τον έλεγχό μας. Έτσι θα αποκτήσει σταδιακά την δυνατότητα να κρατά υγιή απόσταση από τις εμπειρίες και τα βιώματα των άλλων. (Διαβάστε σχετικά στο efiveia.gr: Πώς θα βοηθήσουμε τους εφήβους να βοηθήσουν τους φίλους τους;)

Θα σας προτείνω να συζητήσετε με την κόρη σας όλες τις παραπάνω διαστάσεις και να προσπαθήσετε να εντοπίσετε τη θέση σας απέναντι στις δυσκολίες της φίλης και τον ρόλο που μπορείτε να υιοθετήσετε, χωρίς να υπερβαίνετε τις ρεαλιστικές σας δυνατότητες για παρέμβαση και υποστήριξη,

Αναφέρθηκα στον πιθανό ρόλο της κόρης σας και της οικογένειάς σας, όμως η ακόμα πιο σημαντική διάσταση του ζητήματος είναι η υποστήριξη της οικογένειας της φίλης της.

Αναζητήστε, μαζί με άλλους ενήλικες από το ευρύτερο περιβάλλον της οικογένειας, φορείς που μπορούν να παρέμβουν σε επίπεδο οικογένειας. Το σχολείο μπορεί να αποτελέσει πλαίσιο υποστήριξης με την πρωτοβουλία των εκπαιδευτικών. Στην περίπτωση που απασχολούνται κοινωνικός λειτουργός και ψυχολόγος στο σχολείο, θα μπορέσουν με τη συνεργασία των εκπαιδευτικών να αναζητήσουν τον κατάλληλο φορέα. Είναι πιθανό να χρειάζεται η εμπλοκή των αστυνομικών και εισαγγελικών αρχών, αυτό όμως είναι ένα ζήτημα που αφορά τον ρόλο του κοινωνικού λειτουργού. Ως προς την ψυχολογική διάσταση της υπόθεσης, πιστεύω ότι χρειάζεται να προσεγγιστεί η μητέρα της κοπέλας, με στόχο όχι φυσικά να στοχοποιηθεί ως “θύτης”, αλλά να υποστηριχθεί προς την αλλαγή.

Το θέμα είναι πράγματι ευαίσθητο όπως λέτε. Από την άλλη, είναι πιθανό η μικρή κοινωνία όπου ζείτε να μπορεί να λειτουργήσει σε μεγαλύτερο βαθμό ως κοινοτικό πλαίσιο υποστήριξης, σε σύγκριση με το απρόσωπο περιβάλλον ενός μεγαλύτερου τόπου. Αν εντοπισθούν άτομα καλοπροαίρετα στο κοντινό περιβάλλον της μητέρας, άτομα που δε θα την κατακρίνουν, αλλά θα την προσεγγίσουν με κατανόηση και ενσυναίσθηση, τότε είναι πιθανό να την παρακινήσουν προς την κατεύθυνση να αναζητήσει βοήθεια. Όταν η μητέρα αποκτήσει επίγνωση της δυσλειτουργίας και μπορέσει να ορίσει τη στάση της ως κακοποιητική, τότε είναι βέβαιο ότι θα αποκτήσει κίνητρο για αλλαγή και για τη διαμόρφωση μιας θετικής σχέσης με τα παιδιά της.

Στην αφήγησή σας αναφέρεστε σε σωματική και συναισθηματική κακοποίηση ενσωματωμένη σε ένα πολύ δυσλειτουργικό σύστημα επικοινωνίας. Φυσικά και η κακοποίηση οποιουδήποτε είδους και οποιουδήποτε βαθμού δεν είναι για κανέναν λόγο και σε καμία περίπτωση επιτρεπτή, ούτε ανεκτή. Ξεκαθαρίζω τη θέση αυτή, το απαγορευτικό στη βία οποιασδήποτε μορφής, αλλά ταυτόχρονα, επειδή από τα λεγόμενά σας δε μου είναι δυνατόν να αξιολογήσω το μέγεθος της κακοποίησης, εσείς θα κρίνετε αν χρειάζεται να επικοινωνήσετε άμεσα με την κοινωνική υπηρεσία και τους εκπαιδευτικούς του σχολείου, ώστε, αφού ενημερωθούν, να απευθυνθούν στην τοπική αστυνομία ή την εισαγγελία.