Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος – Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεύτρια Λουίζα Βογιατζή
Διανύουμε την εποχή που κάθε οικογένεια, ιδιαίτερα όταν έχει παιδιά που βρίσκονται στην εφηβεία, αναγκαστικά σχεδόν, ζει υπό την επήρεια του internet. Παιχνίδια, εφαρμογές αλλά κυρίως κοινωνικά δίκτυα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής κάθε εφήβου. Και πράγματι συμβαίνει όλο και συχνότερα, παιδιά και έφηβοι να φθάσουν στο σημείο της εξάρτησης από το internet, με τις ανάλογες επιπτώσεις στους ίδιους και σε όλη την οικογένεια (όμως για το θέμα της εξάρτησης που είναι ειδικό και μεγάλο, απαιτείται ξεχωριστό άρθρο).
Έχουν όμως όλοι οι έφηβοι προβληματική κι εξαρτημένη σχέση με το internet;
Όχι, και μάλιστα η πλειοψηφία μπορεί και διατηρεί την ισορροπία ανάμεσα στη χρήση κινητού, υπολογιστή ή tablet από τη μία, και σχολικών υποχρεώσεων και λοιπών δραστηριοτήτων όπως είναι οι φίλοι, τα σπορ, η μουσική κλπ από την άλλη.
Τι γίνεται όμως στις περιπτώσεις που η ισορροπία αυτή κινδυνεύει να χαθεί είτε γιατί μπαίνοντας στην εφηβεία ένα παιδί ασχολείται όλο και περισσότερο με το κινητό του είτε γιατί, ενώ τα πήγαινε μια χαρά, αρχίζει ξαφνικά να αποτραβιέται όλο και πιο πολύ στον διαδικτυακό του κόσμο;
Τα δύο μεγαλύτερα “φαβορί” στο internet για τους εφήβους είναι τα social media και τα παιχνίδια. Αν το καλοσκεφτεί κανείς, είναι αυτά που πάντα έκαναν οι έφηβοι: συμμετοχή σε παιχνίδια με ένταση, ανταγωνισμό, επιβεβαίωση, και κοινωνικοποίηση, σχέσεις και αναζήτηση αναγνώρισης και θαυμασμού, κυρίως από τους συνομήλικους τους. Αν αυτό κάποτε γινόταν καθημερινά στο δρόμο, στη γειτονιά, στην πλατεία, τώρα γίνεται είτε το θέλουμε είτε όχι -και- μέσα από το internet. Και αν στην προ internet εποχή οι γονείς είχαν το νου τους να προετοιμάσουν και να προστατέψουν τα παιδιά τους από τους κινδύνους και τις “κακές επιρροές”, το ίδιο έχουν να κάνουν και τώρα. Η προστασία αυτή αρχίζει φυσικά πολύ πριν από την εφηβεία με τη σωστή οριοθέτηση, την καλλιέργεια ενδιαφερόντων και την φροντίδα της σχέσης τους με τα παιδιά τους. Αυτοί είναι οι αποφασιστικοί παράγοντες που βοηθούν ένα παιδί και στη συνέχεια έναν έφηβο να “αντισταθεί” στη δυνατή έλξη της χρήσης του internet που μπορεί να οδηγήσει στην κατάχρηση ή την εξάρτηση.
Η διαφορά με τις προ internet “κακές επιρροές” είναι ότι αυτές τώρα βρίσκονται μέσα στο σπίτι, αλλά παρόλα αυτά είναι πολύ πιο πολύπλοκες και “αόρατες”. Είναι επίσης ότι συχνά οι ίδιοι οι γονείς έχουν υποκύψει σ΄ αυτές και δεν είναι πειστικοί όταν προειδοποιούν τα παιδιά τους.
Τι πρέπει λοιπόν να κάνουν ώστε να καταφέρουν αυτό που σαν γονείς οφείλουν να παράσχουν στα παιδιά τους, ασφάλεια και προστασία, σωστή καθοδήγηση, αίσθηση υπευθυνότητας και την ανάπτυξη κριτικής ικανότητας ώστε να μπορούν να αντεπεξέρχονται και μόνα τους στις συνεχείς διαδικτυακές προκλήσεις;
- Θεσπίστε κανόνες που ισχύουν για όλους και δώστε εσείς το παράδειγμα. Κάθε δική σας “παρέκκλιση” είναι, ως γνωστόν, “βούτυρο στο ψωμί” του εφήβου που εύκολα βρίσκει αφορμές για να αμφισβητήσει τους γονείς. “Όχι κινητό στο τραπέζι του φαγητού” για παράδειγμα σημαίνει ότι δεν μπορώ να χρησιμοποιήσω ούτε εγώ σαν γονέας τη δικαιολογία “περιμένω mail από το γραφείο”.
- Κάντε το internet
και τη χρήση του θέμα συζήτησης/διαλόγου με τα παιδιά. Αυτό είναι
απαραίτητο και για να τους επιστήσετε την προσοχή στους κινδύνους που μπορεί τα
ίδια να μην βλέπουν κυρίως όμως γιατί η καλή σχέση και επικοινωνία με τα παιδιά
πρέπει να είναι το πρώτο μέλημα στην ταραγμένη περίοδο της εφηβείας.
Για να συμβεί αυτό και να είστε πειστικοί θα πρέπει να έχετε έστω λίγο ασχοληθεί με αυτά που κάνει το παιδί σας στο internet, τα παιχνίδια ή τα κοινωνικά δίκτυα και τη λειτουργία τους, ακόμα καλύτερα ζητήστε από τα παιδιά να σας εισαγάγουν σε αυτά. Οι έφηβοι είναι κατά κανόνα καλύτεροι γνώστες του αντικειμένου και για να δεχτούν τις απόψεις σας χρειάζεται να τους δείξετε ότι ξέρετε για τι πράγμα μιλάτε ή τουλάχιστον ότι μαθαίνετε.
Η συζήτηση για να κρατήσει το ενδιαφέρον και την προσοχή του έφηβου πρέπει να είναι πραγματικός διάλογος στον οποίο ακούγονται οι απόψεις όλων και όχι κήρυγμα ή, ακόμα χειρότερα, εξάψαλμος από τον οποίο όλοι αποχωρούν εκνευρισμένοι και απογοητευμένοι. Χρειάζεται λοιπόν, εκτός από την επισήμανση κινδύνων, τον περιορισμό και την θέσπιση κανόνων να αναγνωρίσετε, να καταλάβετε και να παραδεχτείτε και όλα τα θετικά και ευχάριστα που βλέπουν τα παιδιά και πράγματι προσφέρει η χρήση των διαδικτυακών μέσων.
- Μιλήστε στα παιδιά για όλους τους όρους ασφάλειας του internet, τη χρήση δεδομένων, τον τρόπο που παρουσιάζονται (φωτογραφίες, κοινοποιήσεις), την προστασία της ιδιωτικότητάς τους μέσα από το “σφράγισμα” των λογαριασμών τους κλπ. Αν δεν είστε ενήμεροι, μπορείτε να καλέσετε κάποιον που εμπιστεύεστε και γνωρίζει καλά αυτά τα θέματα και να ενημερώσει εσάς και τα παιδιά με εμπεριστατωμένο και κατανοητό τρόπο.
- Όταν πρόκειται για διαδικτυακά παιχνίδια, ζητήστε να παίξετε κι εσείς μια φορά ή και περισσότερες για να σχηματίσετε άποψη σχετικά με αυτό που παίζει το παιδί σας. Θέστε ξεκάθαρα και συγκεκριμένα όρια σχετικά με τον χρόνο που του επιτρέπετε να αφιερώνει στο παιχνίδι και τις συνέπειες που θα υπάρχουν όταν δεν τηρεί τα όρια αυτά και μη διστάσετε ακόμα και να απαγορεύσετε ένα παιχνίδι που βρίσκετε ακατάλληλο. Δεν έχει σημασία αν θα το παίζει όταν πηγαίνει στους φίλους του. Θα έχει όμως καταλάβει ποια είναι η δική σας θέση και αυτό πάντα επηρεάζει τα παιδιά ακόμη κι αν υπάρχουν φορές που το παραβαίνουν (αυτό ισχύει γενικότερα για κάθε κανόνα και όριο που βάζουμε στους έφηβους).
- Μεταθέστε την ευθύνη για την τήρηση των συμφωνημένων ορίων στο παιδί. Μπορεί για παράδειγμα να βάλει ξυπνητήρι για υπενθύμιση του χρόνου. Αν παίζει κάποιο παιχνίδι καλό είναι να βάζει την υπενθύμιση 10 λεπτά νωρίτερα ώστε να μπορεί να ολοκληρώσει το παιχνίδι και να μην τελειώνει δυσφορώντας. Αν παίζει με άλλους παροτρύνετέ το να τους δηλώνει από την αρχή πόση ώρα έχει στη διάθεσή του.
- Αναζητήστε και προσφέρετε εναλλακτικές (σε όσο πιο μικρή ηλικία γίνεται αυτό, τόσο καλύτερα), δραστηριότητες μαζί σας ή με φίλους, που το ενδιαφέρουν και το ευχαριστούν.
- Δώστε το καλό παράδειγμα περιορίζοντας πρώτα πρώτα εσείς τη χρήση του internet για τον εαυτό σας. Αυτό θα σας βοηθήσει και να κατανοήσετε καλύτερα το πόσο δύσκολο μπορεί να είναι για τον έφηβο σας αλλά θα σας κάνει σίγουρα και πιο πειστικούς.