Γιατί οι φιλίες των κοριτσιών είναι τόσο επισφαλείς;

Γράφει στο efiveia.gr η Κοινωνική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια Αριάννα Καρακώστα

Τα αγόρια συχνά μιλούν υποτιμητικά για τις κοριτσίστικες φιλίες με σχόλια όπως: «Κοίτα τις αυτές! Εχτές ήταν κώλος και βρακί και σήμερα δε μιλιούνται…» Θα μπορούσαμε εύκολα να κατανοήσουμε τέτοιες παρατηρήσεις ως μια ανάγκη των αγοριών να επιβεβαιώσουν την ανωτερότητα της ανδρικής φιλίας. Στα γραφεία των ψυχοθεραπευτών όμως ιστορίες γυναικών που υπήρξαν θύματα κοροϊδίας ή/και εκφοβισμού από «κολλητές τους φίλες» στη διάρκεια της παιδικής και εφηβικής ηλικίας είναι συχνές. Ιστορίες με υπέρμετρη βία και σκληρότητα που φτάνει στο σημείο τα θύματά της να τρέμουν στην ιδέα να πάνε σχολείο ή ακόμη και να σκέφτονται την αυτοκτονία.

Οι μαμάδες ξαφνιάζονται καθημερινά από τις συνεχείς αλλαγές στους συσχετισμούς σχέσεων των κοριτσιών όπου τη μία μέρα υπόσχονται αιώνια φιλία και την επόμενη είναι θανάσιμοι εχθροί. Μάλιστα η πολύ μεγάλη επιτυχία της Αμερικάνικης τηλεοπτικής σειράς «Gossip Girl» που αφορά στους ανταγωνισμούς, τις συγκρούσεις, και τις προδοσίες μιας παρέας κοριτσιών σε ένα ελιτίστικο λύκειο στη Νέα Υόρκη υποδηλώνει ότι η σειρά αυτή αποτυπώνει με ρεαλιστικό τρόπο μία σημαντική πτυχή της κοριτσίστικης φιλίας.

Γιατί άραγε οι έριδες, ο πόνος και το πάθος είναι συνυφασμένες με τις σχέσεις των κοριτσιών; Και τι μπορούμε να κάνουμε ως γονείς για να βοηθήσουμε τα κορίτσια να υποφέρουν λιγότερο;

Παρόλες τις συζητήσεις για ισότητα των δύο φύλων, τα κορίτσια συνεχίζουν να μεγαλώνουν με την κοινωνική επιταγή να φροντίζουν και να σκέφτονται τους άλλους σε σημείο να βάζουν τους άλλους πάνω από τις δικές τους ανάγκες. Διαμορφώνουν την ταυτότητά τους μέσα από την ικανότητά τους να σχετίζονται με τους άλλους-να ταυτίζονται, να συναισθάνονται και να συνηχούν με τις εμπειρίες των άλλων. Επικεντρώνονται περισσότερο στις διαπροσωπικές τους σχέσεις μέσα στην κοινωνική ομάδα στην οποία ανήκουν, σε αυτό που ονομάζει η Carol Gilligan (1982) “εν σχέσει εαυτό» παρά στα δικά τους επιτεύγματα.

Σύμφωνα με την φροϋδική θεώρηση τα αγόρια στην οιδιπόδεια φάση, δημιουργούν την ταυτότητά τους μέσα από τη διαφοροποίησή τους από τη μητέρα, καθώς αυτή αποτελεί την πρώτη τους σημαντική σχέση με την οποία διαφοροποιούνται ως προς το φύλο.  Στην προσπάθειά τους να απαγκιστρωθούν από τον παντοδύναμο μητρικό δεσμό, η διαφοροποίηση γίνεται κεντρικό στοιχείο του εαυτού τους και δημιουργίας μιας προσωπικής ταυτότητας είτε έξω από την οικογένεια είτε στην ομάδα των συνομηλίκων.

Αντίθετα για τα κορίτσια η διαφοροποίηση από τον άλλον είναι μια δύσκολη διεργασία καθώς αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους μέσα από τις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Οι φιλίες έχουν μεγάλη βαρύτητα γι’ αυτές καθώς αποτελούν κεντρικό χαρακτηριστικό του πως ορίζουν τον εαυτό τους και σημαντικό στοιχείο αναγνώρισης και προβολής. Όπως εξηγεί η Susie Orbach (1994) τα κορίτσια αποζητούν από τις στενές τους σχέσεις την αποκλειστικότητα και την απόλυτη σύμπνοια απόψεων καθώς βλέπουν τις φίλες τους σαν συνέχεια του εαυτού τους. Η αποκλειστικότητα όμως μετά από λίγο γίνεται ασφυκτική, καθώς βασίζεται στην άρνηση της διαφορετικότητας και με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί στη ρήξη. Το μέλος που δεν συμμορφώνεται στις επιταγές της φιλίας αποκλείεται και τη θέση της παίρνει μία άλλη φίλη που θα αρνηθεί τη διαφορετικότητα της για χάρη της εγγύτητας.

Ως γονείς μπορούμε να βοηθήσουμε τις κόρες μας επισημαίνοντάς τους τη φαυλότητα του κύκλου άρνηση της διαφορετικότητας και ρήξης στις φιλίες. Ταυτόχρονα παροτρύνοντάς τες να μη φοβηθούν την αυτονόμησή τους και υποστηρίζοντας τες να αντιμετωπίσουν το φόβο της εγκατάλειψης που τις ωθεί να καταπιέσουν τη διαφορετικότητά τους.

Είναι σημαντικό να δημιουργήσουν δεσμούς που βασίζονται τόσο στις ομοιότητες όσο και στις διαφορές από τον άλλον.

Όσο περισσότερο βοηθάμε τις κοπέλες να δημιουργήσουν μια ταυτότητα που αναγνωρίζει τις προσωπικές τους ανάγκες, τόσο λιγότερο θα δημιουργούν αποκλειστικές φιλίες και ταυτόχρονα φιλίες που αποκλείουν τους άλλους.