Γράφει στο efiveia.gr η Δρ Φοίβη Σπέη, Εργοθεραπεύτρια – Διδάκτωρ ψυχολογίας της υγείας
Παρά τα συνηθισμένα στερεότυπα για τον επαναστατικό και άγριο έφηβο, η πραγματικότητα είναι ότι οι έφηβοι είναι συχνά ενεργητικοί, προσεκτικοί και ιδεαλιστές, με έντονο ενδιαφέρον για το τι είναι δίκαιο και σωστό. Έτσι, αν και μπορεί να είναι μια περίοδος σύγκρουσης μεταξύ γονέα και παιδιού, τα εφηβικά χρόνια είναι επίσης και μια ευκαιρία να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναδειχθούν ως τις ξεχωριστές προσωπικότητες που θα λάμψουν ως ενήλικες.
Ο πρωταρχικός στόχος των εφήβων χρόνων είναι η επίτευξη ανεξαρτησίας. Για να γίνει αυτό, οι έφηβοι πρέπει να αρχίσουν να απομακρύνονται από τους γονείς τους – ειδικά τον γονέα με τον οποίο είναι πιο κοντά.
Πολλά παιδιά ανακοινώνουν την έναρξη της εφηβείας με μια δραματική αλλαγή συμπεριφοράς γύρω από τους γονείς τους. Αρχίζουν να διαχωρίζονται από τη μαμά και τον μπαμπά και να γίνονται πιο ανεξάρτητοι. Οι γονείς αρκετές φορές διαπιστώνουν πως τα παιδιά τους, που μέχρι πρότινος συμμορφώνονταν με προθυμία, αρχίζουν ξαφνικά να συμπεριφέρονται έντονα και επαναστατικά κατά του γονεϊκού ελέγχου.
Οι έφηβοι μπορεί να αντιδρούν με δυσαρέσκεια στα όρια που θέτουν οι γονείς τους. Παρόλα αυτά, συνήθως καταλαβαίνουν και πρέπει να γνωρίζουν ότι οι γονείς τους νοιάζονται αρκετά για να περιμένουν ορισμένα πράγματα, όπως καλούς βαθμούς, αποδεκτή συμπεριφορά και τήρηση των κανόνων του σπιτιού. Εάν οι γονείς έχουν τις κατάλληλες προσδοκίες, οι έφηβοι πιθανότατα θα προσπαθήσουν να ανταποκριθούν. Χωρίς εύλογες προσδοκίες, ο έφηβος μπορεί να αισθάνεται ότι οι γονείς δεν ενδιαφέρονται αρκετά για αυτόν.
Σκεφτείτε τα δικά σας εφηβικά χρόνια. Είχατε συγκρούσεις με τους δικούς σας γονείς; Και αν ναι, για ποια ζητήματα; Τι μπορείτε να μάθετε από αυτή την εμπειρία; Αφιερώστε έπειτα λίγο χρόνο να αναλογιστείτε δικές σας στάσεις και συμπεριφορές ως προς το έφηβο παιδί σας. Για παράδειγμα: «Σε τι βαθμό έχω ανάγκη να έχω τον έλεγχο όσον αφορά τις δραστηριότητες του παιδιού μου;», «Ακούω το παιδί μου;» , «Πόσο περιθώριο αφήνω στις απόψεις και τα γούστα του έφηβου παιδιού μου να διαφέρουν από τα δικά μου;»
Πριν συζητήσετε τα όρια με το παιδί σας, καθίστε πρώτα μαζί με το σύντροφό σας ή / και όλες τις σημαντικές προσωπικότητες στη ζωή του παιδιού σας και κατασταλάξτε στο ποια είναι τα πιο σημαντικά όρια. Είναι σημαντικό να υπάρχει συναίνεση μεταξύ σας, ώστε να παρέχετε σαφή και σταθερά όρια και όχι αντιφατικά μηνύματα. Μερικά πιθανά θέματα προς συζήτηση είναι: Ποια είναι τα πιο σημαντικά όρια; Ποια όρια είναι διαπραγματεύσιμα και ποια όχι; Με ποιες συνέπειες είμαστε άνετοι; Σε ποια ηλικία αλλάζουν τα όρια;
Μοιραστείτε την ευθύνη για τη ρύθμιση των ορίων με τον ίδιο τον έφηβο. Ρωτήστε τους τι πιστεύουν ότι θα ήταν λογικό – να είστε πρόθυμοι να ακούσετε τα επιχειρήματά τους και να παραχωρήσετε κάποια πράγματα. Εμπλέκοντας ενεργά τον έφηβο στη διαδικασία, τους βοηθάτε να μάθουν να ορίζουν τα όριά τους.
Κατά τα χρόνια της εφηβείας, είναι σημαντικό να επιλέξουν οι γονείς ποιες μάχες θα δώσουν και ποια περιθώρια θα επιτρέψουν. Για παράδειγμα, το βάψιμο των μαλλιών ή των νυχιών σε προκλητικά χρώματα, αν και μπορεί να σοκάρει τους γονείς, είναι μια σχετικά προσωρινή και αβλαβής συμπεριφορά. Συζητήστε μαζί τους για τις αλλαγές στην εμφάνιση που επιθυμούν και για το πώς θα μπορούσαν να τις αντιληφθούν οι τρίτοι.
Τα εφηβικά χρόνια είναι συχνά μία περίοδος πειραματισμού, και μερικές φορές ο πειραματισμός περιλαμβάνει επικίνδυνες συμπεριφορές. Μην αποφεύγετε θέματα συζήτησης όπως το σεξ, τα ναρκωτικά, το αλκοόλ ή το κάπνισμα. Συζητώντας ανοιχτά για “σκληρά” θέματα με τα παιδιά πριν να εκτιθούν σε αυτά, είναι πολύ πιθανό να ενεργήσουν υπεύθυνα όταν έρθει η ώρα. Μοιραστείτε τις οικογενειακές σας αξίες με τον έφηβο και συζητήστε μαζί του για το τι πιστεύετε ότι είναι σωστό και λάθος και γιατί.
Είναι σημαντικό στην περίοδο αυτή της ζωής να σεβαστείτε την ιδιωτικότητα του εφήβου. Αρκετοί γονείς δυσκολεύονται με το κομμάτι αυτό. Αλλά για να βοηθήσετε τον έφηβό σας να γίνει νέος ενήλικας, θα χρειαστεί να του δώσετε κάποια περιθώρια για ιδιωτικότητα. Φυσικά αν παρατηρήσετε προειδοποιητικά σημάδια προβλημάτων, τότε μπορείτε να εισβάλλετε στην ιδιωτική ζωή του παιδιού σας. Σε κάθε άλλη περίπτωση όμως καλό είναι να σεβαστείτε τον ιδιωτικό χώρο και χρόνο. Ταυτόχρονα δεν ωφελεί να περιμένετε από τον έφηβο να μοιράζεται μαζί σας όλες τις σκέψεις ή τις δραστηριότητες του ανά πάσα στιγμή.
Φυσικά, για λόγους ασφαλείας, πρέπει πάντα να γνωρίζετε πού πηγαίνουν οι έφηβοι, πότε θα επιστρέψουν, τι κάνουν και με ποιον, αλλά δεν χρειάζεται να γνωρίζετε κάθε λεπτομέρεια. Ξεκινήστε με εμπιστοσύνη. Πείτε στο έφηβό σας ότι του/της έχετε εμπιστοσύνη, αλλά αν η εμπιστοσύνη χαθεί, θα υπάρξουν συνέπειες μέχρι να αναδομηθεί. Δημιουργήστε τους κατάλληλους κανόνες. Επιβραβεύστε τον έφηβό σας όταν είναι αξιόπιστος. Έχει διατηρήσει την ώρα επιστροφής στις 10 μ.μ. τα σαββατοκύριακα; Μετακινήστε το στις 10:30 μ.μ.
Έχοντας σταθερά όρια διδάσκετε στους εφήβους ότι έχουν ευθύνες και ότι οι ενέργειές τους έχουν συνέπειες. Τους καθιστάτε ικανούς να ενταχθούν ομαλά στην κοινωνία και στο χώρο εργασίας. Έτσι, όσο δύσκολες και να είναι οι διαπραγματεύσεις με το έφηβο παιδί σας, είναι ζωτικής σημασίας να γνωρίζουν ότι υπάρχουν όρια και ποια είναι αυτά. Η οριοθέτηση είναι ένα σημαντικό μέρος της διαδικασίας που βοηθά το παιδί σας να κερδίσει την ανεξαρτησία του, να παραμείνει ασφαλές και να λαμβάνει ορθές αποφάσεις.