Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια Βασιλική Σταμάτη
Το καλοκαίρι έχει φτάσει και οι περισσότεροι έφηβοι και έφηβες έχουν μειωμένες υποχρεώσεις με αποτέλεσμα να έχουν και περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Είναι ακόμα η εποχή του χρόνου όπου η οικογένεια καταφέρνει να περάσει περισσότερο χρόνο μαζί και να ζήσει ο ένας την καθημερινότητα του άλλου. Ένας συχνός προβληματισμός των γονιών είναι ότι βλέπουν τα παιδιά τους να αφιερώνουν χρόνο σε ασχολίες που οι ίδιοι δεν θεωρούν αρκετά εποικοδομητικές, ενώ τα παιδιά από την πλευρά τους δυσανασχετούν όταν νιώθουν πως ακόμα και σε μία περίοδος ξεκούρασης θα πρέπει να ακολουθήσουν το πρόγραμμα που βάζουν οι άλλοι. Η βασικότερη διαφωνία είναι συνήθως ο χρόνος που περνούν στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μπορεί να έχει τις ρίζες της σε άλλα ζητήματα.
Τα θετικά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
Θα ξεκινήσω λίγο αντίστροφα από ό,τι θα περίμενε κανείς, μιλώντας όχι για τα αρνητικά και τους λόγους που θα έπρεπε να μας ωθούν να πείσουμε τα παιδιά να μην ασχολούνται με μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά με τα θετικά στοιχεία της χρήσης τους και τους λόγους που κάνουν τα παιδιά να τα επιλέγουν. Ενδεχομένως, η κατανόηση των λόγων που ωθούν τους εφήβους και τις έφηβες να περνούν τόσο χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να μας βοηθήσουν να τα δούμε με λίγο διαφορετικό τρόπο.
Οι έφηβοι και οι έφηβες όπως και οι ενήλικες νιώθουν την ανάγκη της υποστήριξης του κοινωνικού τους περίγυρου κάτι που το καταφέρνουν με την έκφραση και την επικοινωνία μέσω των κοινωνικών δικτύων. Το καλοκαίρι όταν η καθημερινότητα του σχολείου σταματά και αισθάνονται ότι ίσως απομακρυνθούν από τα φιλικά τους πρόσωπα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τους δίνουν την ασφάλεια ότι αυτό δε θα συμβεί όσο είναι παρόντες.
Ακόμα, σε γενικές γραμμές τα έφηβα παιδιά καταφέρνουν μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να ελέγξουν την εικόνα που δίνουν στους άλλους για αυτά. Αυτό τους δίνει τη δυνατότητα να εξερευνήσουν τα όρια ανάμεσα στο ιδιωτικό και το δημόσιο, στο τι θα επιλέξουν να μοιραστούν με τους διαδικτυακούς τους φίλους και τι όχι, και να αρχίσουν να αναπτύσσουν το δικό τους τρόπο να τα διαχειρίζονται. Αυτή η διαδικασία μπορεί να είναι ιδιαίτερα βοηθητική στη διάρκεια της ανάπτυξης της ταυτότητας τους ως άτομα, ενώ μπορεί να βλέπουν αντλούν αυτοπεποίθηση που τους είναι απαραίτητη για να λειτουργήσουν διαφορετικά στις σχέσεις τους με τους άλλους και εκτός του διαδικτύου.
Στη διαδικασία της εξερεύνησης έρχονται να προστεθούν οι ευκαιρίες για ανταλλαγή προβληματισμών με άλλους έφηβους και να δουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, ευκαιρίες δεν παρουσιάζονται συχνά στα πλαίσια της καθημερινότητας. Έτσι, τα παιδιά αισθάνονται λιγότερο μόνα και βλέπουν ότι και άλλοι και άλλες στην ηλικία τους έχουν παρόμοιους προβληματισμούς. Πολλοί έφηβοι βρίσκουν μέσα από την αφήγηση των εμπειριών άλλων εφήβων τη δύναμη να συζητήσουν με τους γονείς τους ζητήματα που φοβόντουσαν ή δίσταζαν μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Πότε αρχίζουμε να προβληματιζόμαστε;
Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μαζί με τις παραπάνω ευκαιρίες μπορεί να αναδείξει και ζητήματα που προϋπήρχαν αλλά γίνονται πιο ευδιάκριτα. Πολύ σημαντική είναι η παρουσία μας ώστε να διασφαλίσουμε ότι τα παιδιά είναι ασφαλή όταν χρησιμοποιούν το διαδίκτυο, γνωρίζουν τους κινδύνους αν τους προσεγγίζουν πρόσωπα που δεν γνωρίζουν και ξέρουν ότι μπορούν να μοιραστούν μαζί μας ανά πάσα στιγμή κάποια συμπεριφορά που θα τα φοβίσει. Εμείς ακόμα ως ενήλικες είμαστε υπεύθυνοι να μιλήσουμε με τα παιδιά και να εξηγήσουμε τις συμπεριφορές που είναι κακόβουλες, επιθετικές και ενοχλητικές. Αυτές τις συμπεριφορές τις αναφέρουμε ως διαδικτυακό εκφοβισμό και κάποια παραδείγματα τέτοιων συμπεριφορών είναι μηνύματα με προσβλητικό και μειωτικό περιεχόμενο, δημοσίευση σχολίων ή φωτογραφιών που μπορεί να θίγουν την προσωπικότητα του παιδιού και να το κάνουν να αισθάνεται άσχημα και άλλα. Ο ρόλος μας είναι όχι μόνο να ενημερώσουμε τα παιδιά αλλά και να διασφαλίσουμε για αυτά ένα πλαίσιο εμπιστοσύνης όπου θα νιώθουν πως μπορούν να μοιραστούν μαζί μας τέτοια γεγονότα.
Τέλος, ένα καλό κριτήριο για να δούμε ποια ζητήματα χρειάζονται περισσότερη προσοχή είναι όχι πόσο ασχολούνται τα παιδιά με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά το πόσο τα παιδιά παράλληλα έχουν κι άλλες ασχολίες που θα βοηθήσουν την πολύπλευρη ανάπτυξη του εαυτού τους. Για παράδειγμα, κάποια παιδιά επενδύουν πάρα πολύ στην πραγματικότητα που ζουν μέσα σε αυτά και να παραμελούν άλλες πτυχές της καθημερινότητας που είναι εξίσου σημαντικές για την ανάπτυξή τους. Τέτοια παραδείγματα μπορεί να είναι όταν ένα παιδί είναι απομονωμένο στην καθημερινότητα και βρίσκει φίλους και παρέες μόνο εικονικά, σίγουρα είναι ένας λόγος να δούμε τι συμβαίνει και δυσκολεύεται με την φυσική παρουσία των άλλων. Αντίστοιχα, αν βλέπουμε ότι εμείς δυσκολευόμαστε να βάλουμε όρια ως γονείς και το παιδί αντίστοιχα δεν κοιμάται αρκετά ή παραλείπει σημαντικά γεύματα, είναι σημαντικό να ζητήσουμε βοήθεια αν δούμε ότι οι προσπάθειες μας να επικοινωνήσουμε με το παιδί και να αντιληφθεί τις ανησυχίες μας δεν φέρνουν αποτελέσματα.