Το πρώτο κουδούνι χτύπησε. Οι μαθητές επέστρεψαν στα θρανία και η νέα σχολική χρονιά με δια ζώσης μαθήματα είναι πλέον γεγονός. Μαζί τους, ωστόσο, επέστρεψαν και οι ανησυχίες που, όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια, ταλανίζουν τους γονείς και συνοψίζονται σε ερωτήματα όπως: «Θα είναι το παιδί μου σε θέση να διαχειριστεί ένα περιστατικό bullying εάν του συμβεί; Θα μου μιλήσει;», «Πως θα το ενημερώσω σωστά, ώστε να αντιληφθεί τί συνιστά κακοποιητική συμπεριφορά και τί κακομεταχείριση;».
Προβληματισμοί όπως οι παραπάνω αναζητούν απαντήσεις καθώς το φαινόμενο του παιδικού εκφοβισμού δεν περιορίζεται μόνο στο φυσικό περιβάλλον, στο οποίο έως τώρα είθισται να καταγράφονται τα περισσότερα περιστατικά bullying. Ειδικοί από το χώρο της Εκπαίδευσης και της Ψυχικής Υγείας, εφιστούν την προσοχή για μεταφορά του φαινομένου στο διαδικτυακό χώρο. Πρόκειται για τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό (cyber bullying), κατά τον οποίο η «δράση» του παιδιού ή των παιδιών που λειτουργούν ως «θύτες» επεκτείνεται στην online-καθημερινότητα του «παιδιού-θύματος». Μάλιστα η κατάσταση στο συγκεκριμένο είδος εκφοβισμού μοιάζει να είναι ακόμα πιο ανεξέλεγκτη, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, η οποία κατατάσσεται πανευρωπαϊκά στη δεύτερη θέση όσον αφορά τη λίστα των ωρών που παρατηρείται διαδικτυακό bullying, σύμφωνα με έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) του Νοσοκομείου Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού».
Έχοντας υπόψη τις εύλογες ανησυχίες των γονιών αλλά και τις διαστάσεις που λαμβάνουν παγκοσμίως τα φαινόμενα του παιδικού εκφοβισμού και της παιδικής κακοποίησης, το ΚΜΟΠ – Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας δημιούργησε δύο διαδικτυακά παιχνίδια που σκοπό έχουν, μέσα από μία ευχάριστη διαδικασία, να βοηθήσουν παιδιά και εφήβους στην αναγνώριση τέτοιων συμπεριφορών καθώς και να προτείνουν τρόπους για το πως μπορούν να αντιδράσουν προκειμένου να προστατευτούν από καταστάσεις που μπορεί να επηρεάσουν την προσωπική τους ασφάλεια.
Πρόκειται για το παιχνίδι «Γίνε και εσύ πρεσβευτής κατά του εκφοβισμού», το οποίο αναπτύχθηκε από το ΚΜΟΠ στο πλαίσιο του προγράμματος Live Without Bullying και απευθύνεται σε εφήβους καθώς και για το παιχνίδι «Ο Happy σε αποστολή», το οποίο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού Erasmus+ έργου “Co-Happiness: Happy and Safe in the Community” και απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας από 6 έως 9 ετών. (Ακολουθεί παρακάτω αναλυτική περιγραφή των δύο παιχνιδιών καθώς και του τρόπου συμμετοχής σε αυτά).
«Για εμάς έχει ιδιαίτερη σημασία να προσεγγίσουμε τα παιδιά από μικρή ηλικία σε ό,τι αφορά την πρόληψη τέτοιων φαινομένων, καθώς κατά τη διάρκεια της αναπτυξιακής τους πορείας δημιουργούν την προσωπική τους ταυτότητα. Τότε διαμορφώνονται οι πεποιθήσεις και οι αξίες που θα τα συνοδεύουν στην ενήλικη ζωή τους» λέει στο efiveia.gr η Γενική Διευθύντρια του ΚΜΟΠ, υπεύθυνη του προγράμματος Live Without Bullying και Αντιπρόεδρος της Συνομοσπονδίας Οικογενειακών Οργανώσεων της Ευρώπης (COFACE) Δρ. Αντωνία Τορρένς και εξηγεί: «Ακριβώς επειδή πρόκειται για θέματα κακοποιητικών συμπεριφορών, ευαίσθητα και δύσκολα στο χειρισμό τους, θεωρούμε ότι ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος για να προσεγγίσουμε το ενδιαφέρον και τη συμμετοχή των παιδιών είναι μέσω της χρήσης ευχάριστων και διαδραστικών παιχνιδιών. Επιπλέον, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι τα συγκεκριμένα παιχνίδια διατίθενται δωρεάν για να μπορεί κάθε παιδί και κάθε οικογένεια να γίνει μέρος της αλυσίδας που θα συμβάλει στην αποτροπή φαινομένων όπως η παιδική κακοποίηση και ο εκφοβισμός».
Παιχνίδι 1: «Γίνε και εσύ πρεσβευτής κατά του εκφοβισμού»
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Γίνε και εσύ πρεσβευτής κατά του εκφοβισμού» αποτελείται από ένα διαδικτυακό παιχνίδι επιλογών, βάση του οποίου οι μαθητές γυμνασίου θα είναι σε θέση να αφομοιώσουν ευκολότερα έννοιες που αφορούν τον σχολικό και διαδικτυακό εκφοβισμό. Η πρόσβαση στο παιχνίδι γίνεται δωρεάν από την πλατφόρμα του Live Without Bullying, πατώντας το κουμπί «Play» στο αντίστοιχο πλαίσιο. Η διαδικασία συμμετοχής είναι αρκετά απλή: Προτού ξεκινήσει το παιχνίδι, ο έφηβος ή έφηβη γράφει ένα ψευδώνυμο με το οποίο επιθυμεί να παίξει και επιλέγει τον χαρακτήρα που επιθυμεί. Στην συνέχεια, ο Όλιβερ, ο οδηγός του παιχνιδιού, ενημερώνει ότι χρειάζεται την βοήθειά του παίκτη/της παίκτριας προκειμένου να φτιάξει μία ομάδα πρεσβευτών κατά του εκφοβισμού που θα αντιμετωπίσουν όλοι μαζί το φαινόμενο.
Σκοπός του παιχνιδιού για τον κάθε συμμετέχοντα/συμμετέχουσα είναι να ολοκληρώσει με επιτυχία όσες περισσότερες δοκιμασίες μπορεί. Κι αυτό επειδή, εκτός από την αρχική διαδικασία της έναρξης, στο κεντρικό μενού του παιχνιδιού βρίσκονται όλες οι δοκιμασίες που καλείται να λάβει συμμετοχή. Αυτές μάλιστα μπορεί να τις επισκεφθεί με όποια σειρά επιθυμεί ο κάθε παίκτης/παίκτρια και ανάλογα με τους βαθμούς που θα συγκεντρώσει από κάθε δοκιμασία, στο τέλος θα λάβει το αντίστοιχο badge (χρυσό, αργυρό ή χάλκινο), το οποίο και θα δηλώνει το επίπεδο πρεσβευτή antibullying που κατέκτησε.
Η συμμετοχή των εφήβων στο εν λόγω παιχνίδι είναι ιδιαιτέρως σημαντική όσον αφορά την κατανόηση του φαινομένου του εκφοβισμού, ιδίως αν αναλογιστεί κανείς ότι περισσότερα από 245 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι είναι θύματα σχολικής βίας παγκοσμίως. Από αυτά μάλιστα, το 30% δεν βρίσκει το θάρρος να μοιραστεί με κανέναν αυτό που του συμβαίνει και μόλις το 10% ζητά βοήθεια από το διδακτικό προσωπικό. Στην Ελλάδα η κατάσταση είναι εξίσου ανησυχητική, με το 33% των μαθητών να έχει βιώσει κάποιας μορφής εκφοβισμού στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το 17% να μην αναφέρει πουθενά το γεγονός και το 20% να έχει υποστεί διαδικτυακό εκφοβισμό.
Σημειώνεται ακόμη ότι, εκτός από την εγγραφή στο παιχνίδι, το κάθε παιδί μπορεί με πολύ εύκολο τρόπο να εγγραφεί και στην πλατφόρμα του Live Without Bullying προκειμένου να επικοινωνήσει με την ομάδα των ειδικών συμβούλων που διαθέτει το πρόγραμμα. Μετά την πρώτη διαδικτυακή συνομιλία, ο σύμβουλος με το παιδί – ή και κάποιον ενήλικα (γονιό, εκπαιδευτικό) μπορούν να κλείσουν την επόμενη διαδικτυακή τους συνάντηση.
Παιχνίδι 2: «Ο Happy σε αποστολή»
«Ο Happy σε Αποστολή» είναι ένα παιχνίδι περιπέτειας ενός παίκτη, το οποίο αναπτύσσεται σε τρία περιβάλλοντα (σπίτι, σχολείο, εξωτερικούς χώρους), με ενσωματωμένες καταστάσεις όπου ο παίκτης καθοδηγεί τον κύριο χαρακτήρα και περνάει μέσα από διάφορες αποστολές προσπαθώντας να ολοκληρώσει το παιχνίδι. Η δημιουργία του προέκυψε από την ανάγκη να ληφθούν περισσότερα παιδοκεντρικά μέτρα για την πρόληψη και τη διαχείριση υποθέσεων παιδικής κακοποίησης και κακομεταχείρισης και περιλαμβάνει διαφορετικές καταστάσεις, με στόχο να ενδυναμώσει το παιδί-παίκτη να κατανοήσει τις διαφορετικές μορφές κακοποίησης και κακομεταχείρισης, αλλά και να μπορεί να διαχωρίσει κακοποιητικές και μη κακοποιητικές συμπεριφορές, με έναν ευχάριστο τρόπο.
Στο παιχνίδι εκτυλίσσεται η ημέρα του κεντρικού χαρακτήρα, του Happy, ο οποίος πρέπει να περάσει από διάφορες καθημερινές αποστολές, χωρίς να στενοχωρηθεί. Σε κάθε αποστολή, το παιδί-παίκτης, που καθοδηγεί τον Happy, χρειάζεται να απαντήσει μία ερώτηση σχετικά με τον τρόπο αντίδρασης στην εκάστοτε κατάσταση. Κάθε ερώτηση έχει δύο πιθανές απαντήσεις, ενώ συνοδεύεται από μία επεξήγηση για τη σωστή και τη λάθος απάντηση. Για την απάντηση στις ερωτήσεις αυτές, το παιδί-παίκτης υποστηρίζεται από τον Joe Guide, ο οποίος εμφανίζεται κάθε φορά που ο παίκτης ή η παίκτρια χρειάζεται να λάβει μία απόφαση. Κάθε φορά που το παιδί απαντά σωστά κερδίζει ένα αστέρι, ενώ εάν επιλέξει τη σωστή απάντηση με την πρώτη του προσπάθεια, η «Ευτυχία» του ανεβαίνει. Στόχος είναι να μην μηδενιστεί ο «δείκτης Ευτυχίας» και να ολοκληρωθούν όλες οι αποστολές. Το παιχνίδι προορίζεται να εφαρμόζεται με τη συνοδεία ενός επαγγελματία/εκπαιδευτικού ή ενός ενήλικα που έχει γνώσεις πάνω στο θέμα, τις οποίες μπορεί να αντλήσει και από τα υπόλοιπα πνευματικά προϊόντα του έργου «Co-Happiness». Με αυτόν τον τρόπο, το παιχνίδι ακολουθεί τη μέθοδο της μικτής μάθησης, καθώς ο/η επαγγελματίας/εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει το παιχνίδι για την περαιτέρω διερεύνηση του θέματος, την επεξήγηση των εννοιών και την ανάπτυξη ενός εποικοδομητικού διαλόγου με το παιδί.