Διαχείριση χρόνου: Πόσο σημαντικό είναι να διαχειρίζονται σωστά οι έφηβοι το χρόνο τους; Πώς μπορούν οι γονείς να τους βοηθήσουν;

Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος Χριστίνα Πολυδώρου

Πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να διαχειριστούν αποτελεσματικά το χρόνο τους. Και οι έφηβοι δεν αποτελούν εξαίρεση. Η καθημερινότητά τους είναι γεμάτη υποχρεώσεις – ακαδημαϊκές, κοινωνικές, αθλήματα, χόμπυ,οικογένεια- στις οποίες καλούνται να ανταποκριθούν.  Οι γονείς και οι άνθρωποι που είναι κοντά στους εφήβους είναι αυτοί που θα πρέπει να αποτελέσουν πηγή βοήθειας και πρότυπο για τους εφήβους ώστε να βρουν τον τρόπο να ανταποκριθούν όσο καλύτερα μπορούν.

Όταν μιλάμε για οργανωτικές ικανότητες και διαχείριση του χρόνου η αλήθεια είναι ότι δυστυχώς οι έφηβοι είναι οι μεγάλοι χαμένοι. Η βιολογία και οι γνώσεις τους δεν τους επιτρέπουν να είναι απόλυτα επιτυχείς. Μερικοί γονείς και εκπαιδευτικοί υποστηρίζουν ότι οι μαθητές πρέπει να αναπτύξουν αποτελεσματικές τεχνικές οργάνωσης και διαχείρισης του χρόνου τους μόνοι τους (άλλωστε οι έφηβοι πρέπει να αποκτήσουν υπευθυνότητα). Και αυτό ισχύει. Έως ένα βαθμό όμως.

Κατά τη διάρκεια της εφηβείας ο εγκέφαλος ακόμα αναπτύσσεται. Ως εκ τούτου οι έφηβοι δυσκολεύονται να θέσουν προτεραιότητες και να συγκρίνουν για παράδειγμα το όφελος του να ολοκληρώσουν μια εργασία εγκαίρως σε αντιδιαστολή με την ευχαρίστηση της στιγμής στέλνοντας μηνύματα με τους φίλους τους.  

Ειδικά στις μέρες μας που οι ίδιοι υπολογιστές, τάμπλετ, κινητά που χρησιμοποιούν για να μελετήσουν έχουν χίλιους λόγους να κάνουν τους εφήβους να χάσουν τη συγκέντρωσή τους, τα πράγματα είναι δυσκολότερα από ποτέ. Οι περισσότεροι ενήλικες παραδέχονται ότι δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν στην εργασία τους με η χρήση της τεχνολογίας. Πόσο μάλλον οι έφηβοι που έχουν να αντιμετωπίσουν και τόσες άλλες προκλήσεις.

Το καλό είναι ότι η ύπαρξη του σχολείου (που αποτελεί κάτι σταθερό και με πρόγραμμα στην καθημερινότητα του εφήβου) δίνει μια ευκαιρία στους γονείς και τους εφήβους να συνεργαστούν και να αποκτήσουν συνήθειες που θα βοηθήσουν την υγιή κοινωνικοποίηση, τον αυτοέλεγχο και τον ύπνο- βασικά συστατικά για αποτελεσματική διαχείριση του χρόνου. 

Αν και ο έφηβος θεωρεί ότι δεν υπάρχει πρόβλημα στο να περιμένει μέχρι τελευταία στιγμή για να ολοκληρώσει κάποια εργασία που του έχει ανατεθεί, η αναβλητικότητα είναι ένα χαρακτηριστικό που αν παγιωθει θα αποτελέσει πρόβλημα στη ζωή του εφήβου μελλοντικά. Έφηβοι που δεν έχουν μάθει στρατηγικές διαχείρισης του χρόνου υπάρχει κίνδυνος να είναι αναβλητικοί μια ζωή. Και το να περιμένει κάποιος την τελευταία στιγμή για να κάνει κάτι ενδέχεται να δημιουργήσει υψηλά επίπεδα άγχους, ακόμα και προβλήματα στις σχέσεις με τους άλλους.

Επομένως είναι σημαντικό να μάθετε στους εφήβους που βρίσκονται στη ζωή σας πώς να φέρονται υπεύθυνα. Άρα και να διαχειρίζονται σωστά το χρόνο τους, ώστε να μην χρειάζονται υπενθύμιση ή επιτήρηση για να καταφέρουν να είναι εντάξει στις υποχρεώσεις τους εγκαίρως.

Τα πλεονεκτήματα της καλής διαχείρισης του χρόνου

Οι απαιτήσεις του Γυμνασίου και του Λυκείου είναι αυξημένες. Οι απαιτήσεις δε της ενήλικης ζωής είναι ακόμα πιο αυξημένες. Επομένως είναι σημαντικό να ξεκινήσετε να μαθαίνετε στους εφήβους που βρίσκονται στην ζωή σας τεχνικές αποτελεσματικής διαχείρισης του χρόνου.

Γνωρίζοντας πώς να διαχειρίζονται το χρόνο τους σωστά οι έφηβοι θα έχουν πολλά οφέλη:

Λιγότερο άγχος όταν έρχεται ο χρόνος των εξετάσεων ή η λήξη κάποιας προθεσμίας για υποβολή εργασιών

Μεγαλύτερη υπευθυνότητα και ανεξαρτησία

Υιοθέτηση στρατηγικών λήψης αποφάσεων

Περισσότερος χρόνος για φίλους και οικογένεια

Καλύτερη απόδοση στο σχολείο αλλά και σε άλλες δραστηριότητες

Περισσότερες ευκαιρίες για ξεκούραση

Τι μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε τους εφήβους να διαχειρίζονται αποτελεσματικά το χρόνο τους.

Το πρόγραμμα των εφήβων συνήθως είναι προδιαγεγραμμένο. Το σχολείο και οι εξωσχολικές τους δραστηριότητες είναι κανονισμένα για αυτούς. Έτσι, πολλοί δυσκολεύονται να προγραμματίσουν τη μέρα τους σωστά όταν έχουν την πολυτέλεια να το κάνουν- πολύ απλά γιατί δεν το έχουν κάνει ποτέ. 

Υπάρχουν κάποια πράγματα που θα μπορούσατε να κάνετε ώστε να κινητοποιήσετε τους εφήβους να προγραμματίζουν αποτελεσματικά τον – λίγο- χρόνο που έχουν στη διάθεσή τους.

1. Γίνετε η αλλαγή που θέλετε να δείτε

Αν εσείς βρίσκεστε συνεχώς “στο τρέξιμο” , αργείτε, χάνετε προθεσμίες, τότε και ο έφηβος θα μάθει ότι  έτσι γίνονται τα πράγματα και δε θα συμβεί και κάτι αν δεν είναι εντάξει στις υποχρεώσεις του εγκαίρως. Προσπαθήστε, λοιπόν, να προγραμματίζετε τη μέρα σας με τέτοιο τρόπο, ώστε να του δίνετε να καταλάβει ότι κάθε μέρα καταφέρνετε και διεκπεραιώνετε τις σημαντικότερες τουλάχιστον υποχρεώσεις της ημέρας σας επιτυχώς.

Προσπαθήστε να διατηρείτε έναν οικογενειακό προγραμματισμό μέσα στη μέρα, όποτε να εξασφαλίζεται έστω και για λίγα λεπτά χρόνος για να περάσει όλη η οικογένεια μαζί χωρίς οθόνες και πρόσβαση στο διαδίκτυο.

2. Δώστε στον έφηβο “εργαλεία” διαχείρισης του χρόνου

Είτε πρόκειται για ημερολόγιο στο οποίο ο έφηβος θα γράφει όλα όσα έχει να κάνει, είτε καποια εφαρμογή στο κινητό του ή το οτιδήποτε, είναι πολύ βοηθητικό να καταγράφει όσα έχει να κάνει ώστε να μπορέσει να μάθει να οργανώνει τις δραστηριότητες και τις υποχρεώσεις του. Μιλήστε μαζί του για το πόσο σημαντικό είναι να έχει ένα πρόγραμμα και να ιεραρχεί ανάλογα με τη βούλησή του τις υποχρεώσεις του.

Ένα αποτελεσματικό “εργαλείο” είναι τα χρονοδιαγράμματα. Η κεντρική ιδέα αυτών είναι να βάζει τις υποχρεώσεις του σε “κουτάκια” τα οποία ιεραρχεί ανάλογα με τη σειρά και το χρόνο που δίνει στο καθένα και τα τοποθετεί στις ημέρες που έχει διαθέσιμες. Μάθετε μαζί πώς να χρησιμοποιείτε τα χρονοδιαγράμματα. Έτσι ο έφηβος θα γνωρίζει τι έχει να κάνει μέσα στη μέρα και με ποια σειρά με εύκολο και- ίσως- διασκεδαστικό τρόπο.

3. Ενισχύστε τον έφηβο να καταγράφει το πρόγραμμά του

Είναι πολύ εύκολο για έναν έφηβο να “ξεχαστεί” με ένα βιντεοπαιχνίδι ή χαζεύοντας στο αγαπημένο του μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Είναι στο χέρι σας να εκπαιδεύσετε τον έφηβο να προγραμματίζει την ημέρα του ώστε να εξασφαλίζει χρόνο για τις υποχρεώσεις του στο σπίτι, τη μελέτη των μαθημάτων του αλλά και για την ξεκούραση και διασκέδασή του. Είναι σημαντικό να εξασφαλίζει και ελεύθερο χρόνο για τον εαυτό του μέσα στη μέρα, ώστε να μη νιώθει ότι περνά όλη την ημέρα χωρίς να κάνει κάτι που το επιλέγει και του αρέσει.  

Θα ήταν, λοιπόν, πολύ βοηθητικό να παροτρύνετε τον έφηβο να καταγράφει όλα όσα έχει να κάνει- για το σχολείο, τις δραστηριότητες, τα αθλήματα, οικογενειακές υποχρεώσεις- σε ένα ημερολόγιο. Έτσι, θα έχει οργανωμένα όσα έχουν να γίνουν και τη σειρά αυτών. Προτείνεται να προγραμματίζει ένα 5λεπτο διάλειμμα (για να σηκωθεί- να πάει τουαλέτα- να φάει κάτι)  κάθε 25 λεπτά. Με αυτόν τον τρόπο οι υποχρεώσεις θα φαίνονται λιγότερο πιεστικές. Επιπλέον, θα ήταν μια καλή ιδέα αν είναι δυνατόν ο χώρος της μελέτης να είναι εκτός του υπνοδωματίου του εφήβου. Με αυτόν τον τρόπο θα υπάρχει σαφής διαχωρισμός της μελέτης με την ξεκούραση. 

4. Οι λίστες δεν αρκούν

Το να καταγράφει ο έφηβος σε μια λίστα τα πράγματα που έχει να κάνει ναι μεν είναι μια καλή οργανωτική στρατηγική, αλλά δεν αρκεί από μόνη της για να μάθει να διαχειρίζεται το χρόνο του. Θα πρέπει να είναι σε θέση να ξέρει και πόσο χρόνο χρειάζεται για να ολοκληρώσει κάθε τι που καταγράφει πώς να ιεραρχήσει τις δραστηριότητές του και πώς να φτιάξει ένα πρόγραμμα. Θα πρέπει για παράδειγμα να είναι σε θέση να εξασφαλίζει χρόνο για να ολοκληρώσει κάτι, να θέτει στόχους μέσα τη μέρα του, να γνωρίζει τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσει για την επίτευξη ενός στόχου και- το σημαντικότερο- να αντιμετωπίσει τα εμπόδια που μπορεί να προκύψουν στην πορεία.

5. Βοηθήστε τον έφηβο να θέτει προτεραιότητες

Πολλοί, έφηβοι αλλά και μεγαλύτεροι, μπορούν με ευκολία να καταλάβουν τι είναι επείγον και τι όχι, αλλά δεν είναι όλοι σε θέση να γνωρίζουν τι είναι σημαντικό και τι όχι. Είναι πολύ συχνό οι έφηβοι να μπερδεύονται προγραμματίζοντας την ημέρα τους. Κι πολλές φορές θα τύχει να υπάρχουν πράγματα τα οποία θέλουν να κάνουν που όμως συμπίπτουν χρονικά. Ένας αγώνας ποδοσφαίρου και ένα πάρτυ για παράδειγμα. Μιλήστε με τον έφηβο και δώστε του μια πρόταση στο πώς θα μπορούσε να ιεραρχήσει τις υποχρεώσεις τους βασισμένος στις δεσμεύσεις και τις αξίες του.

“Γράφω ένα σημαντικό διαγώνισμα στα Μαθηματικά τη Δευτέρα, αλλά οι φίλοι μου έχουν κανονίσει να πάνε σινεμά την Κυριακή το βράδυ. Μπορώ να πάω;” Ενώ οι περισσότεροι ενήλικες κατανοούν ότι σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει να τεθούν προτεραιότητες, δεν ισχύει το ίδιο για τους εφήβους -που ο εγκέφαλός τους δε έχει ακόμα αναπτυχθεί τόσο ώστε να κατανοήσουν ακριβώς τις συνέπειες. Σε μια τέτοια περίπτωση, λοιπόν, οι γονείς καλό θα είναι να αρπάξετε την ευκαιρία ώστε να βοηθήσετε τον έφηβο να βελτιώσει τις τεχνικές διαχείρισης του χρόνου του, μιλώντας του για προτεραιότητες: “Έχεις πει ότι θέλεις να τα πας καλά στα μαθηματικά φέτος και στοχεύεις σε υψηλό βαθμό σε αυτό το διαγώνισμα. Θα μπορέσεις να καταφέρεις να ολοκληρώσεις την προετοιμασία σου για το διαγώνισμα μέχρι το απόγευμα, ώστε να μπορέσεις το βράδυ να πας μαζί με τους φίλους σου;”

6. Ενισχύστε τον έφηβο να αποκτήσει ρουτίνες μέσα στη μέρα του.

Παρακινήστε τον έφηβο να αποκτήσει υγιείς συνήθειες μέσα στη μέρα του (όπως να αναλάβει κάποιες υποχρεώσεις στο σπίτι που θα κάνει μόλις επιστρέφει από το σχολείο π.χ. να πετάει το σκουπίδια, να βάζει το φαγητό του να φάει, να μαζεύει το δωμάτιό του κλπ.). Αν έχει μια ρουτίνα και ξέρει ότι έχει να κάνει κάποια πράγματα με μια συγκεκριμένη σειρά, δε θα χρειάζεται να χάνει χρόνο για να σκεφτεί τι έχει να κάνει μετά.

7. Αποφύγετε την γκρίνια

Είναι κατανοητό ότι σας είναι πολύ εύκολο- σας βγαίνει σχεδόν αυτόματα- να γκρινιάζετε ή να υπενθυμίζετε συνεχώς στον έφηβο τα πράγματα που πρέπει να κάνει. Αλλά το να επαναλαμβάνετε συνεχώς ότι πρέπει να ολοκληρώσει το διάβασμά του, ή να κάνει κάποια δουλειά που του έχετε αναθέσει στο σπίτι, μειώνει την ευθύνη του. Είναι καλύτερα να θέσετε κανόνες σχετικά με τις προσδοκίες σας. Έτσι οι έφηβοι θα ξέρουν ότι θα έχουν να υποστούν συνέπειες αν δεν ανταποκριθούν στις απαιτήσεις σας και θα μάθουν ότι θα πρέπει να διαχειρίζονται καλύτερα το χρόνο τους στο μέλλον.

8.  Μειώστε το χρόνο μπροστά σε οθόνες- ενισχύστε τον αυτοέλεγχο

Ο έφηβος το πιθανότερο είναι ότι θα(θέλει να) περνά αμέτρητες ώρες παίζοντας κάποιο ηλεκτρονικό παιχνίδι ή χαζεύοντας στο αγαπημένο του μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Είναι σημαντικό να θέσετε κανόνες που σκοπό θα έχουν να υιοθετηθούν υγιείς συνήθειες σχετικά με τη χρήση του κινητού και των άλλων ηλεκτρονικών συσκευών.

Οι περισσότεροι έφηβοι νοιάζονται ιδιαίτερα για την κοινωνικότητα τους και από το φόβο μήπως χάσουν κάτι σημαντικό από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή το αγαπημένο τους παιχνίδι δυσκολεύονται να περιορίσουν τον εαυτό τους και βάζουν σε δεύτερη (ή τελευταία) μοίρα την ξεκούραση και τον ύπνο τους. Η σωστή διαχείριση του χρόνου που περνά ο έφηβος μπροστά από οθόνες κρίνεται σημαντική. Βάλτε σαφή όρια- δημιουργήστε εμπόδια στην χρήση κινητού και τάμπλετ. Θεσπίστε έναν κανόνα μη αποστολής μηνυμάτων από κάποια ώρα και μετά και υποχρεωτική φόρτιση σε πρίζα εκτός του υπνοδωματίου τις νυχτερινές ώρες. Κάτι τέτοιο ενισχύει τον αυτοέλεγχο.

9. Ενθαρρύνετε τον έφηβο να θέτει στόχους

Μιλήστε με τον έφηβο για τους προσωπικούς του στόχους. Στη συνέχεια, βοηθήστε τον να προσδιορίσει πόσο χρόνο θα πρέπει να αφοσιώνει στον στόχο αυτό κάθε μέρα προκειμένου να τα καταφέρει. Οποιοσδήποτε και αν είναι ο στόχος, το να θέτει στόχους θα τον βοηθήσει να οργανώνει αποτελεσματικά το χρόνο του.

10. Ανακαλύψτε τι τύπος είναι ο έφηβος

Ξεκινήστε προσπαθώντας να κατανοήσετε τους ρυθμούς του. Όλοι έχουν κάποιες στιγμές της ημέρας που είναι πιο παραγωγικοί. Βοηθώντας τον έφηβο να εξακριβώσει ποιες είναι οι παραγωγικές του ώρες μέσα στην ημέρα, είναι πιο αποτελεσματικό από το να τους επιβάλετε τι πρέπει να κάνουν και πότε. Το κλειδί στην εκμάθηση διαχείρισης του χρόνου είναι να αφήσετε τον έφηβο να είναι υπεύθυνος για αυτό.

11. Μιλήστε με τον έφηβο για τρόπους διαχείρισης του άγχους

Υψηλά επίπεδα άγχους δεν βοηθούν τον έφηβο να προγραμματίσει το χρόνο του. Υπάρχει το εσωτερικό άγχος (π.χ. “θέλω να πάρω καλούς βαθμούς σε όλα τα μαθήματα”) και το εξωγενές άγχος που προκύπτει από προθεσμίες και άλλους στρεσογόνους παράγοντες (π.χ. “ Γράφω διαγώνισμα αύριο”).  Αν το άγχος που βιώνει ο έφηβος είναι κατά κύριο λόγο εξωγενές, καλό θα ήταν μιλώντας μαζί του να βρείτε λύσεις π.χ. να του υποδείξετε ότι θα πρέπει να ξεκινάει τη μελέτη νωρίτερα και να προγραμματίζει το διάβασμά του με τέτοιο τρόπο ώστε να προλαβαίνει. Αν η πίεση και το άγχος που βιώνει ο έφηβος είναι περισσότερο εσωτερικό, τότε θα πρέπει να αναζητήσετε μαζί τρόπους ώστε να έχει ρεαλιστικές προσδοκίες και να ιεραρχεί τις ανησυχίες του ανάλογα με τη σημαντικότητά τους (πόσο σημαντικό είναι αυτό για το οποίο ανησυχεί- αν είναι).

12. Μάθετε τον έφηβο να ξεκινά νωρίς

Η αργοπορία, η μη έγκαιρη ολοκλήρωση του διαβάσματος και η προετοιμασία την τελευταία στιγμή αποτελούν σημάδια αναβλητικότητας και κακής διαχείρισης του χρόνου από τη μεριά του εφήβου. Όταν βλέπετε τέτοια σημάδια και ατυχείς επιλογές του εφήβου που οδηγούν σε μειωμένη ακαδημαϊκή απόδοση ή απογοήτευση συνήθως επεμβαίνετε ώστε να γίνουν όλα στην ώρα τους. Ωστόσο, είναι σημαντικό να μην του πείτε τι πρέπει να κάνει, αλλά να του προσφέρετε τα “εργαλεία” που χρειάζεται ώστε να μπορέσει να μάθει πώς να οργανώνει το χρόνο του (π.χ. προτείνετέ του να χρησιμοποιήσει κάποια ειδοποίηση στο κινητό του ή ένα ημερολόγιο ή να φτιάξει έναν πίνακα- χρονοδιάγραμμα κλπ)

13. Επικεντρωθείτε στο θέμα του χρόνου

Μάθετε τον έφηβο να έχει επίγνωση του χρόνου. Πολλοί έφηβοι δεν δίνουν καθόλου σημασία στο χρόνο με αποτέλεσμα να μένουν συνεχώς πίσω. Αν και το να φορά ρολόι ή να χρησιμοποιεί το ρολόι του κινητού του τηλεφώνου δεν θα τον κάνουν  από μόνα τους να διαχειριστεί το χρόνο του αποτελεσματικά, θα ήταν βοηθητικό να του προτείνετε να το κάνει, καθώς έτσι θα έχει τον τρόπο να ξέρει έστω τι ώρα είναι ανά πάσα στιγμή.

14. Ξεκινήστε έχοντας στο μυαλό σας το τέλος!

Είναι από τα πιο απλά που μπορείτε να κάνετε για να παρακινήσετε τον έφηβο να μάθει να διαχειρίζεται σωστά το χρόνο του. Ενθαρρύνετέ τον να βάλει στόχους, ρωτήστε τον τι θα ήθελε να κάνει στον ελεύθερο χρόνο που θα εξασφαλίσει αν λειτουργεί πιο οργανωμένα μέσα στη μέρα του. Έτσι θα δώσετε κίνητρο και θέληση για αλλαγή.

15. Συγκεκριμένος χρόνος εβδομαδιαίας οργάνωσης

Είναι σημαντικό να θεσπίσετε ένα χρόνο (π.χ. μισή ώρα κάθε Κυριακή απόγευμα) για να οργανώσετε μαζί -στην αρχή τουλάχιστον που θα χρειάζεται βοήθεια- την εβδομάδα που έρχεται. Ψάξτε την τσάντα και τις σημειώσεις, οργανώστε το γραφείο και τις κασετίνες κλπ. Συζητήστε με τον έφηβο πώς διαχειρίστηκε το χρόνο του την εβδομάδα που πέρασε, τι τον βοήθησε, τι τον δυσκόλεψε. Σκεφτείτε μαζί τι θα τον βοηθούσε για την εβδομάδα που έρχεται. Αν είναι πιο παραγωγικό για όλη την οικογένεια καθίστε όλοι μαζί και οργανώστε την βδομάδα που έρχεται. Έτσι, θα νιώσετε όλοι ότι κάνετε μια καινούρια αρχή και βάζετε ένα τέλος στην κουραστική εβδομάδα που πέρασε.

Ενισχύστε τον έφηβο να μάθει να διαχειρίζεται αποτελεσματικά το χρόνο του. Θα υπάρξουν φορές που θα κάνει λάθη, που θα τα υπολογίσει λάθος. Θα ξεχάσει και κάποιες προθεσμίες. Και αυτά στο πρόγραμμα είναι. Αφήστε τον να μάθει από τα λάθη του. Δεν πετυχαίνουν όλα τα καλά με την πρώτη…