Msc Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, ΑΠΚΥ
Msc Διαπολιτισμική Εκπαίδευση
Msc Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός
- Αποτελεσματικές τεχνικές επανάληψης πριν τις εξετάσεις - 12 Ιουνίου 2020
- Άγχος των εξετάσεων – Μπορούμε να το διαχειριστούμε; - 4 Ιουνίου 2020
Γράφει στο efiveia.gr η Φιλόλογος – Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού Μαρία Μαυροθανάση
Για άλλη μια χρονιά, ο χρόνος μετράει αντίστροφα για τις πανελλαδικές εξετάσεις. Οι μαθητές, ευλόγως αγχωμένοι, κάνουν τις τελευταίες επαναλήψεις της ύλης για να είναι έτοιμοι πριν απο αυτές. Πώς όμως μπορούμε να διαβάσουμε αποδοτικά και μεθοδικά, χωρίς μας κυριεύσει το άγχος «ότι δεν ξέρουμε τίποτα!»
Οι γνωστικοί ψυχολόγοι (ενδεικτικά Tanner, 2012) σε πολυάριθμες έρευνες έχουν καταδείξει τη σημασία της αποτελεσματικής κωδικοποίησης της γνώσης που οδηγεί στην ευχερή ανάκληση και χρησιμοποίησή της. Αυτό σημαίνει πρακτικά, ότι αν έχω καταχωρίσει τα στοιχεία με λογική αλληλουχία στη μνήμη μου (σχέση αιτίου-αποτελέσματος, χρονική σειρά) με τρόπο που να έχει νόημα για μένα, τότε μπορώ να τα ανασύρω εύκολα και να τα αναπαράγω, χωρίς να αμφιβάλλω αν έχω παραλείψει τα ουσιώδη. Παρομοιάστε τη μνήμη μας με μια ντουλάπα. Αν τοποθετήσουμε σ’ αυτή “ατάκτως ερριμμένα” τα ρούχα μας, το σίγουρο είναι ότι δε θα βρούμε αυτό που θέλουμε και θα αγχωθούμε κιόλας, πράγμα που απευχόμαστε να συμβεί για όσα έχουμε διαβάσει, λίγες μέρες πριν τις εξετάσεις!
Ας δούμε, λοιπόν, κάποιες αποτελεσματικές στρατηγικές επανάληψης, αντλημένες από την εμπειρία και τη διεθνή βιβλιογραφία.
Ξεκινήστε πρώτα από τον τίτλο. Ο τίτλος συμφώνα με τους γνωστικούς ψυχολόγους λειτουργεί ως προοργανωτής, καθώς συμπυκνώνει το περιεχόμενο του κειμένου που ακολουθεί. Διαβάζοντας, λοιπόν, τον τίτλο, προσπαθήστε να ανακαλέσετε στη μνήμη σας ποια είναι τα βασικά σημεία που παρέχει το κεφάλαιο αυτό. Θυμηθείτε ποιο είναι το θέμα που πραγματεύεται και ποια στοιχεία τεκμηριώνουν την άποψή του.
Μη διαβάζετε και επαναλαμβάνετε μηχανικά τις σημειώσεις σας! Αντίθετα, κάνετε ερωτήσεις στον εαυτό σας (self questioning) με στόχο να συνδέσετε τις πληροφορίες σε ένα ενιαίο γνωστικό σχήμα. Έτσι, θα διαπιστώσετε αν έχετε κενά και θα μελετήσετε στοχευμένα (intentional reading) μονό εκείνα τα σημεία της ύλης που δεν έχετε πιθανόν αφομοιώσει.
Για παράδειγμα, αναρωτηθείτε γιατί ο Βενιζέλος σχημάτισε την κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης, τι στοχο είχε, τι προηγήθηκε και ποια ήταν η εξέλιξη της κίνησής του. Έτσι, θα συνδέσετε τα γεγονότα σε ενα σύνολο, συνεκτικό που να έχει νόημα για εσάς (συγκρατούμε στη μακρόχρονη μνήμη μόνο όσα έχουν κάποιο νόημα). Για τους οπτικούς τύπους καλό θα ήταν να συνοδεύεται η συστηματοποίηση της ύλης από ενα διάγραμμα. Στην τελική επανάληψη, χρησιμοποιήστε αυτό το διάγραμμα για να ανακαλέσετε τις πληροφορίες, συνειδητοποιώντας παράλληλα, τις νοηματικές σχέσεις που τις διέπουν (knowledge retrival).
“Διδαξτε” την ύλη σε κάποιον “πρόθυμο” να σας ακούσει (γονείς, γιαγιάδες, μικρότερα αδέρφια). Προσπαθώντας να εξηγήσετε σε κάποιον τρίτο τις γνώσεις που δεν τις έχει διδαχθεί, “αναγκάζετε” κατά κάποιον τρόπο τον εγκέφαλό σας να τις οργανώσει με τρόπο συνεκτικό, ώστε να μπορείτε να τις παρουσιάσετε. Ταυτόχρονα, οι απορίες των ” μαθητών” σας θα βοηθήσουν να κατανοήσετε τα γνωστικά κενα σας και να δουλέψετε στη συνέχεια σε αυτά.
Δημιουργήστε γνωστικούς υπερσυνδέσμους (συνάψεις). Ο εγκέφαλός μας λειτουργεί όπως και το διαδίκτυο (η λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου, άλλωστε, αποτελεί το πρότυπο στο οποίο βασίστηκε η λειτουργία των Η/Υ). Κάθε φορά, λοιπόν, που συναντούμε μια λέξη, θυμόμαστε συνειρμικά, σε ποιο άλλο πλαίσιο την έχουμε συναντήσει. Η διασύνδεση αυτή μας είναι πολύ σημαντική γιατί μας βοηθά να αντιληφτούμε την υλη συνολικά. Για παράδειγμα, το όνομα του Τρικούπη στην Ιστορία της κατεύθυνσης, αναφέρεται στην οικονομία και στα κόμματα. Για να κατανοήσουν λοιπόν οι μαθητές συνολικά το ρόλο του στη σύγχρονη ελληνική ιστορία, χρειάζεται να συνδέσουμε όλες τις αναφορές που γίνονται σε αυτό το πολιτικό πρόσωπο, και να σχηματίσουμε ένα ενιαίο αφήγημα για τη δράση και τη συμβολή του στην οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας. Στην προσπάθεια αυτή, βοηθά πάντοτε η χρήση μιας χρονογραμμής. Με τον τρόπο αυτό, δε χρειάζεται να «αναγκάσουμε» τον εαυτό μας να συγκρατήσει μηχανικά – και συχνά χωρίς αποτέλεσμα – ετερόκλητες πληροφορίες για όλα τα πρόσωπα που αναφέρονται στην αχανή ύλη της Ιστορίας!
Λειτουργήστε σαν “ντετέκτιβ της γνώσης (intentional reading). Ας υποθέσουμε ότι σας έχουν αναθέσει να εξιχνιάσετε μια σκοτεινή υπόθεση! Θα διερευνήσετε σκόπιμα, συγκεντρωμένα και μεθοδικά, όλες τις παραμέτρους του προβλήματος και θα επιστρατεύσετε όλους τους διαθέσιμους πόρους για να το λύσετε. Το ίδιο μπορείτε να κάνετε και με τις εξετάσεις. Θέστε ένα πιθανό θέμα που θα σας ζητήσουν στην έκθεση, για παράδειγμα, και προσεγγίστε το διερευνητικά (π.χ τι σημαίνει ατομική και κοινωνική ευθύνη). Συλλέξτε όλα τα κομμάτια του πάζλ (τις γνώσεις σας για το θέμα, όχι μόνο από τις σημειώσεις άλλα και από την εμπειρία σας και ΚΥΡΙΩΣ από τα κείμενα αναφοράς). Χρησιμοποιήστε τα στη συνέχεια, ώστε να βγάζουν κάποιο νόημα. Εν προκειμένω στην έκθεση, σκεφτείτε ΤΙ ΘΕΛΕΤΕ να πείτε εσείς (αποδεικτέα θέση) και πώς θα το στοιχειοθετήσετε με τα δεδομένα που έχετε. Με τον τρόπο αυτό, θα οργανώσετε και, κατά συνέπεια, θα ανακαλέσετε εύκολα τις πληροφορίες που χρειάζεστε.
Οι προτεινόμενες στρατηγικές βασίζονται στις μεταγνωστικές θεωρίες (είναι δοκιμασμένα αποτελεσματικές και προωθούν την ενεργή μάθηση. Εξοικονομούν χρόνο σε σχέση με την παραδοσιακή μηχανική απομνημόνευση που μας αναγκάζει να κάνουμε πολλές – με φτωχά, συχνά αποτέλεσματα, καθώς δεν προωθεί την κατανόηση – επαναλήψεις. Κυρίως όμως εξοικονομούν ψυχική ενέργεια και τονώνουν την αυτοπεποίθηση, αφού αισθανόμαστε πιο σίγουροι γι αυτά που ξέρουμε. Δοκιμάστε τες!