Από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο

Γράφει στο efiveia.gr η Συγγραφέας, Οικονομολόγος και Εκπαιδευτικός Ανθή Σιδέρη

Η μετάβαση από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο αποτελεί μια σημαντική αλλαγή στη ζωή των μαθητών επειδή καλούνται να προσαρμοστούν όχι μόνο στην αλλαγή του σχολικού περιβάλλοντος και της εκπαιδευτικής βαθμίδας αλλά και να διαχειριστούν εκπαιδευτικά, συναισθηματικά και κοινωνικά θέματα που προκύπτουν από αυτή την αλλαγή, η οποία μάλιστα εμπίπτει και με την έναρξη της εφηβείας. Παράλληλα, οι γονείς βιώνουν τα δικά τους συναισθήματα και τις ανησυχίες για την ομαλή προσαρμογή στη νέα σχολική βαθμίδα και τις απαιτήσεις της…

α. Συναισθήματα μαθητών: Τα παιδιά που αλλάζουν εκπαιδευτική βαθμίδα, ιδιαίτερα από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο, βιώνουν έντονα το άγχος της έναρξης της σχολικής χρονιάς, καθώς δεν ξέρουν τι θα αντιμετωπίσουν στο καινούριο περιβάλλον. Η αλλαγή που έχουν να αντιμετωπίσουν σύντομα, τους δημιουργούν ανάμεικτα συναισθήματα.

• Ενώ είχαν καταφέρει να κατακτήσουν τον ρόλο του «μεγάλου» ως «εκτάκι», που κατευθύνει τα μικρότερα παιδιά, τώρα ξαναγίνονται οι «μικρότεροι» του σχολείου, τους οποίους συχνά δεν υπολογίζουν.
• Φεύγουν από το οικείο και άνετο περιβάλλον του Δημοτικού σχολείου, χάνουν πιθανόν τους φίλους τους και τους γνώριμους συμμαθητές τους
• Εισέρχεται εκ νέου σε ένα άγνωστο περιβάλλον, όπου δεν τον γνωρίζουν οι καθηγητές του και συχνά ούτε και οι συμμαθητές του.
• Λαμβάνουν πληροφορίες από το οικογενειακό και κοντινό του περιβάλλον ότι οι απαιτήσεις στο Γυμνάσιο είναι μεγαλύτερες και ότι οι δυσκολίες πολλαπλασιάζονται. Ότι το νέο σχολικό περιβάλλον απαιτεί ένα διαφορετικό τρόπο ζωής, αποτελεί μια νέα πραγματικότητα με περισσότερες υποχρεώσεις, λιγότερο ελεύθερο χρόνο και περισσότερο διάβασμα, γεγονός που τους προκαλεί φόβο για το άγνωστο…
• Ταυτόχρονα, τα θετικά μηνύματα που λαμβάνουν οι νέοι μαθητές του Γυμνασίου κυρίως από τους γονείς τους που αφορούν στην απόκτηση περισσότερης μόρφωσης και αύξησης των γνώσεων, η προετοιμασία που τους προσφέρει το Γυμνάσιο για ένα καλύτερο μέλλον, οι περισσότερες εμπειρίες και γνωριμίες που θα έχουν, τους δημιουργούν ευχάριστα συναισθήματα όπως αισιοδοξία, σιγουριά, υπερηφάνεια και προσδοκίες για μια θετική σχολική εμπειρία.

Στις περισσότερες αγγλόφωνες βιβλιογραφικές αναφορές γίνεται λόγος για σοκ μετάβασης ή αντίκτυπο μετάβασης. Το σοκ μετάβασης ορίζεται (Bennett 1998) ως η κατάσταση κατά την οποία ο μαθητής βιώνει συναισθήματα ανασφάλειας, αγωνίας, άγχους, φόβου πριν, κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά το στάδιο της αλλαγής είτε από τάξη σε τάξη είτε από σχολείο σε σχολείο, σε βαθμό που δεν μπορεί να τα διαχειριστεί» (Βούλγαρης & Ματσαγγούρας, 2007).

Είναι γεγονός ότι κατά τις πρώτες μέρες φοίτησης στην Α΄ τάξη του Γυμνασίου τόσο τα αρνητικά, όσο και τα θετικά συναισθήματα συνυπάρχουν ενώ τα θετικά ενισχύονται σημαντικά 7 μήνες μετά (Κακαβούλης, Κ. Α. 1984).

Παρόμοια έρευνα σχετικά με τις συναισθηματικές αποτιμήσεις των μαθητών που μεταβαίνουν από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο, έρευνα που διεξήχθη σε 450 μαθητές και μαθήτριες που φοιτούσαν στην πρώτη τάξη επτά Γυμνασίων του νομού Χίου και ενός Γυμνασίου του Πειραιά κατά την έναρξη της σχολικής χρονιάς (Οκτώβριος 2005) και μετά την ολοκλήρωση του πρώτου τριμήνου σπουδών (Ιανουάριος 2006), έδειξε ότι από τις πρώτες εβδομάδες φοίτησης έχει υποχωρήσει η γενική αβεβαιότητα, ανησυχία και ανασφάλεια ως προς το νέο σχολικό περιβάλλον για την πλειονότητα των νεοεισερχόμενων μαθητών (77,3%) και ότι έχει ήδη επιτευχθεί ένας σημαντικός βαθμός προσαρμογής στο Γυμνάσιο. Παρόλα αυτά, αξίζει να σημειωθεί ότι αυτός ο πρώτος βαθμός προσαρμογής είναι αποτέλεσμα περισσότερο της άτυπης πληροφόρησης και ενημέρωσης τελειόφοιτων μαθητών δημοτικού από μεγαλύτερα αδέρφια που ήδη φοιτούν στο Γυμνάσιο (Κονιδάρης, 2008) παρά από συγκεκριμένες σχολικές πρακτικές διευκόλυνσης της εν λόγω μετάβασης (Ψάλτης, 2008).

β. Συναισθήματα γονέων: Αντίστοιχα συναισθήματα αγωνίας και άγχους βιώνουν και οι γονείς κατά τη διάρκεια της μετάβασης στο Γυμνάσιο. Καλούνται να συνειδητοποιήσουν ότι το Δημοτικό σχολείο τελείωσε και μαζί με αυτό τέλειωσαν οι ξένοιαστες μέρες του σχολείου που ήξεραν ότι το παιδί τους ήταν σε ένα χώρο πιο προστατευμένο και πιο ελεγχόμενο. Είχε έναν εκπαιδευτικό που ήταν υπεύθυνος για όλη τη σχολική του επίδοση και παρουσία στο σχολείο. Είχαν να μιλήσουν με έναν δάσκαλο ή δασκάλα και η παρακολούθηση της προόδου του ήταν πιο εύκολη γιατί μιλούσαν για όλα με τον ίδιο άνθρωπο.

Τώρα η κατάσταση θα είναι εντελώς διαφορετική. Νέα και βασανιστικά ερωτήματα τους απασχολούν αυτήν την περίοδο που είναι λογικά και απόλυτα δικαιολογημένα από την πλευρά τους. Με πόσους καθηγητές θα πρέπει να επικοινωνούν; Ποιες θα είναι οι απαιτήσεις και οι κανονισμοί του νέου σχολείου για το παιδί τους; Θα μπορέσει να προσαρμοστεί και να ανταποκριθεί στις προσδοκίες του σχολείου; Με ποια άτομα θα συναναστρέφεται πλέον; Ποια θα είναι η παρέα του; Θα μπορούν να έχουν τον έλεγχο που είχαν όταν ήταν στο δημοτικό; Έχουν ήδη γίνει ορατά τα σημάδια της εφηβείας. Νευριάζει με το παραμικρό. Πώς θα το αντιμετωπίσουν όλο αυτό;

Η ανάλυση του θέματος συνεχίζεται σε επόμενη δημοσίευση του efiveia.gr προσεχώς…

Από το βιβλίο «Κάτι παραπάνω για την Οικογένεια και το Σχολείο» Εφηβεία-Γυμνάσιο & ΛύκειοΕκδόσεις ΣΙΔΕΡΗ, Αθήνα 2022