Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος Κωνσταντίνα Καστελιώτη, συνεργάτης του κέντρου PSY-COUNSELLORS
Η ηθική παρενόχληση είναι ένα φαινόμενο στο οποίο γίνονται συχνότατα αναφορές με τον όρο “bullying” στην χώρα μας τον τελευταίο καιρό. Η λεπτομερής περιγραφή σοβαρών περιστατικών μέσα στο πλαίσιο συναισθηματικής φόρτισης – χωρίς ωστόσο να διατυπώνεται ένας σαφής ορισμός ούτε τρόποι διαχείρισης της ηθικής παρενόχλησης – δημιουργούν ένα κλίμα έντονης ανησυχίας, ενδεχομένως και πανικού. Παρατηρείται επίσης, πολλές φορές από ειδικούς, η διεύρυνση του όρου, ώστε να περιλαμβάνει διαφόρων ειδών συνήθειες και συμπεριφορές αποδεκτών μέχρι τώρα (όπως τα αστεία και το πείραγμα μεταξύ φίλων). Δημιουργείται έτσι μια σύγχυση σχετικά με το τι αποτελεί τελικά ηθική παρενόχληση και τι όχι. Ένας ενδεικτικός ορισμός του φαινομένου περιλαμβάνει την εσκεμμένη, απρόκλητη και συστηματική, βίαιη και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου. Συμπεριφορές που θα μπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν ως “bullying” υπήρχαν ασφαλώς και κατά το παρελθόν, εκείνο όμως που διαφοροποιεί τη σημερινή κατάσταση είναι ότι πλέον παρατηρούμε ένα φαινόμενο με μεγαλύτερη ένταση και συχνότητα, το οποίο λαμβάνει νέες μορφές και έχει συχνά σοβαρότερες συνέπειες για το θύμα.
Ζώντας συνήθως σε υπερπροστατευτικό περιβάλλον και περνώντας πολύ από τον ελεύθερο χρόνο τους στην εικονική πραγματικότητα του διαδικτύου, οι σύγχρονοι έφηβοι δεν είναι προετοιμασμένοι για πιθανές δύσκολες καταστάσεις, όπως είναι η ηθική παρενόχληση, δεν έχουν αναπτύξει άμυνες απέναντι σε αυτή ούτε γνωρίζουν πώς να την διαχειριστούν. Από την άλλη πλευρά, είναι αρκετά διαδεδομένος ο μύθος της ηθικής παρενόχλησης ως δοκιμασίας την οποία ο έφηβος καλείται να ξεπεράσει ώστε να γίνει πιο ανθεκτικός, πιο “σκληρός” και τελικά πιο έτοιμος να ολοκληρώσει τη μετάβαση από την εφηβεία στην ενηλικίωση. Στην πραγματικότητα, πρόκειται δυστυχώς για έναν μύθο που μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα αφού μπορεί να καταστήσει τον έφηβο ακόμα πιο ευάλωτο, να συμβάλλει στην περιθωριοποίησή του ή ακόμα και να τον οδηγήσει σε πράξεις επιθετικότητας απέναντι σε εκείνους που τον παρενοχλούν με σοβαρές συνέπειες για όλους τους εμπλεκομένους.
Η κυρία Καστελιώτη υποστηρίζει στο efiveia.gr πως το σύνθετο και πολυδιάστατο φαινόμενο της ηθικής παρενόχλησης απαιτεί τη συνεργασία αρμόδιων φορέων, γονέων και εκπαιδευτικών για την πρόληψη και την αντιμετώπισή του. Σημαντικότατος προληπτικός παράγοντας είναι η ενημέρωση σχετικά με το φαινόμενο ώστε να αναγνωρίζονται άμεσα περιστατικά ηθικής παρενόχλησης και να υπάρχει αυστηρή οριοθέτηση από το σχολικό περιβάλλον. Μια ακόμα δράση που εφαρμόζεται με ιδιαίτερη επιτυχία στα σχολεία, σε μικρή κλίμακα ωστόσο, είναι οι ομάδες διαμεσολάβησης. Οι ομάδες αυτές, οι οποίες αποτελούνται από μαθητές, διαχειρίζονται προβλήματα που διατυπώνονται από άλλους μαθητές και μεσολαβούν επιχειρώντας να επιλύσουν τις μεταξύ τους διαφορές. Η αντιμετώπιση της ηθικής παρενόχλησης μπορεί να είναι μια μακροχρόνια διαδικασία υποστήριξης του εφήβου από το σχολικό και το οικογενειακό περιβάλλον. Απαραίτητη προϋπόθεση όμως για την ανάληψη αποτελεσματικών δράσεων είναι η συνειδητοποίηση του φαινομένου εκ μέρους της κοινωνίας με ψυχραιμία και αποφασιστικότητα, πέρα από ενοχές, ντροπή και φόβο.
Κωνσταντίνα Καστελιώτη, Ψυχολόγος, MSc.
Επιμέλεια: Ευγενία Σαρηγιαννίδη, Ψυχολόγος, MSc, Υποψήφια Διδάκτωρ Ψυχολογίας.